«Μήπως πρέπει να ξαναγράψουμε την ιστορία του Σύμπαντος;»
Αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα ερωτήματα που θέλει να απαντήσει η μεγαλύτερη επισκόπηση του ουρανού στις ακτίνες-Χ (με την κωδική ονομασία XXL) με τον δορυφόρο XMM-Newton του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (European Space Agency – ESA). Ο XMM-Newton, τα τελευταία οκτώ χρόνια, δαπάνησε 2000 ώρες παρατήρησης αναζητώντας σμήνη γαλαξιών και ενεργούς γαλαξιακούς πυρήνες (AGN) σαρώνοντας δύο περιοχές φαινομενικά κενού ουρανού συνολικής επιφάνειας 50 τετραγωνικών μοιρών (ως αναφορά, η διάμετρος της σελήνης έχει διάμετρο περίπου μισή τετραγωνική μοίρα). Το αποτέλεσμα ήταν ο εντοπισμός ενός εκπληκτικού αριθμού σμηνών γαλαξιών (365) αλλά και 26000 AGN. Είναι χαρακτηριστικό ότι πολλά από αυτά τα σμήνη είναι τόσο μακρινά, που το φως τους ξεκίνησε το ταξίδι του όταν το Σύμπαν είχε μόλις το μισό της σημερινής ηλικίας του, ενώ πολλά από τα AGN βρίσκονται ακόμη πιο μακριά.
Η ανάλυση αυτών των δεδομένων παρουσιάζονται σε μία σειρά 20 άρθρων που δημοσιεύονται σε ένα ειδικό τεύχος του Ευρωπαϊκού επιστημονικού περιοδικού Astronomy & Astrophysics. Μία από τις σημαντικές αυτές μελέτες παρουσιάζει στατιστικές αποκλίσεις μεταξύ του καθιερωμένου Κοσμολογικού μοντέλου (ΛCDM) και των παρατηρήσεων. Η συγκεκριμένη μελέτη υποστηρίζει ότι θα έπρεπε να είχαμε εντοπίσει περισσότερα σμήνη γαλαξιών από αυτά που παρατηρούμε σήμερα… και αυτό απαιτεί εξηγήσεις! Αλλά μην πανικοβληθείτε: γιατί την ώρα κρατάμε το ΛCDM, αλλά με διάθεση αμφισβήτησης.
Στη διεθνή αυτή επιστημονική συνεργασία XXL συμμετέχουν και τέσσερις επιστήμονες του ΕΑΑ (ο Διευθυντής του ΕΑΑ καθ. Μανώλης Πλειώνης, ο Διευθυντής Ερευνών Ιωάννης Γεωργαντόπουλος, και οι Δρες Α. Ακύλας και Λ. Κουτουλίδης). Το ΕΑΑ συμμετέχει ενεργά και στην επόμενη αποστολή δορυφορικού παρατηρητηρίου ακτίνων-Χ της ESA, ονόματι Athena, το οποίο θα είναι πολύ πιο ευαίσθητο από τον προκάτοχό του. Θα παρατηρήσει σμήνη τόσο απομακρυσμένα, που το φως τους ξεκίνησε κατά το σχηματισμό τους, δίνοντάς μας την ευκαιρία να μελετήσουμε τον τρόπο που διαμορφώνονται και εξελίσσονται.
