Γυναίκες αστρονόμοι που άγγιξαν τ’ αστέρια
Με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας στην Επιστήμη, η οποία έχει οριστεί από τα Ηνωμένα Έθνη ως η 11η Φεβρουαρίου, η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU) υποκινεί και υποστηρίζει εκδηλώσεις που αναγνωρίζουν τον ρόλο των γυναικών στην πρόοδο της επιστήμης, ενθαρρύνοντας γενικότερα τους πολίτες, να εξετάσουν το ενδεχόμενο σταδιοδρομίας στην Αστρονομία.
Ξεκινώντας από την αρχαιότητα ανακαλούμε ονόματα γυναικών όπως οι Θεανώ, Αγλαoνίκη και Υπατία, οι οποίες υπήρξαν αστρονόμοι, μαθηματικοί και φιλόσοφοι στις εποχές που έζησαν. Η Θεανώ κατάγονταν από τους Θούριους της Κάτω Ιταλίας. Ανήκε στην σχολή των πυθαγορείων και θεωρείται η διασημότερη γυναίκα αστρονόμος και κοσμολόγος της αρχαιότητας. Η Αγλαονίκη, με καταγωγή από την Θεσσαλία, αναφέρεται από τον Πλούταρχο για την ικανότητά της να προβλέπει τις ηλιακές εκλείψεις. Κρατήρας στο νότιο ημισφαίριο της Αφροδίτης φέρει σήμερα το όνομά της, τιμώντας την αστρονόμο. Η Υπατία από την Αλεξάνδρεια, υπήρξε νεοπλατωνική φιλόσοφος. Ασχολήθηκε με έργα γεωμετρίας, άλγεβρας και αστρονομίας, καθώς και με κατασκευές επιστημονικών οργάνων, όπως ο αστρολάβος. Το τέλος της υπήρξε τραγικό, άδικο και βίαιο, καθώς δολοφονήθηκε από φανατισμένο πλήθος, λόγω του φύλου της και της ενασχόλησής της με την επιστήμη.
Το παρόν αφιέρωμα δε μπορεί σαφώς να παραθέσει το τεράστιο έργο και την συνεισφορά όλων των γυναικών στην Αστρονομία και την Αστροφυσική. Θα εστιάσουμε επιλεκτικά σε ορισμένες από τις σημαντικές γυναίκες των τελευταίων αιώνων, που στιγμάτισαν με την συνεισφορά τους το χώρο της Αστρονομίας και της Αστροφυσικής. Ένας ελάχιστος φόρος τιμής στις επιστήμονες που, παρά τις δυσκολίες, τα εμπόδια και τις διακρίσεις που αντιμετώπισαν, καθώς η θέση της γυναίκας στην επιστήμη δεν ήταν πλήρως αποδεκτή, έθεσαν τα θεμέλια πάνω στα οποία στηρίχθηκαν μεγάλοι αστροφυσικοί της σύγχρονης ιστορίας.
Μια σύντομη αναδρομή στο παρελθόν
Η ιστορία μας αρχίζει τον 16ο αιώνα με την Sophia Brahe (1556–1643), αδελφή του γνωστού αστρονόμου Tycho Brahe. Σε ηλικία 17 ετών η Sophia άρχισε να βοηθά τον αδερφό της στις αστρονομικές παρατηρήσεις, σε ένα έργο που αποτέλεσε τη βάση για τις σύγχρονες προβλέψεις των πλανητικών τροχιών του Sir Isaac Newton. H Sophia Brahe έμαθε κηπουρική και χημεία από τον αδερφό της, ο οποίος αρνούταν να την εκπαιδεύσει στην αστρονομία.
Eικόνα 1: Sophia Brahe (credit: Wikipedia, public domain)
Με δική της πρωτοβουλία μελέτησε αστρονομία, διαβάζοντας γερμανικά βιβλία και μεταφράζοντας με δικά της χρήματα βιβλία γραμμένα στα λατινικά. Μετέπειτα στην καριέρα της, ο Tycho άρχισε να την αποθαρρύνει να συνεχίσει την έρευνα στην αστρονομία, καθώς πίστευε ότι ήταν πολύ περίπλοκη για τα ταλέντα μιας γυναίκας. Παρόλα αυτά, αναφερόταν με θαυμασμό στο «αποφασιστικό της μυαλό».
Ο 17ος αιώνας χαρακτηρίζεται από πολύ σημαντικές μορφές στον χώρο της αστρονομίας. Η Maria Cunitz (1610-1664), ήταν επιτυχημένη αστρονόμος από τη Σιλεσία και η πιο αξιόλογη γυναίκα αστρονόμος της πρώιμης σύγχρονης εποχής. Έγραψε το βιβλίο “Urania propitia” (1650), στο οποίο παρείχε μια απλούστερη λειτουργική λύση του δεύτερου νόμου του Κέπλερ για τον προσδιορισμό της θέσης ενός πλανήτη στην ελλειπτική του τροχιά. Προς τιμήν της το όνομά της φέρουν ο κρατήρας Cunitz στην Αφροδίτη, καθώς και ο νάνος πλανήτης 12624 Mariacunitia.
Η γαλλίδα αστρονόμος Jeanne Dumée (1660-1706) δημοσίευσε το 1680 μια περίληψη των επιχειρημάτων που υποστήριζαν την ηλιοκεντρική θεωρία του Κοπέρνικου (Entretiens sur l’ opinion de Copernic touchant la mobilité de la terre – Conversations on Copernicus’ Opinion on the Movement of the Earth). Υπήρξε γνωστή για φεμινιστικές της αντιλήψεις, καθώς υποστήριζε την ιδέα ότι οι γυναίκες ήταν εξίσου έξυπνες και χρήσιμες στον επιστημονικό κόσμο με τους άνδρες. Έγραψε χαρακτηριστικά ότι «μεταξύ του εγκεφάλου μιας γυναίκας και του εγκεφάλου ενός άνδρα δεν υπάρχει καμία διαφορά». Στα γραπτά της συμπεριέλαβε μια συγγνώμη για το γεγονός ότι έγραφε για ένα θέμα που θεωρούνταν, εκείνη την εποχή, «πολύ λεπτή εργασία για άτομα του φύλου της». Με την αφοσίωση της στην αστρονομία, προσπάθησε να γίνει παράδειγμα προς άλλες γυναίκες που θεωρούσαν τους εαυτούς τους ανίκανους να σπουδάσουν και να τις πείσει ότι δεν υπάρχει καμία διαφορά στις ικανότητες των ανδρών και των γυναικών για την ενασχόλησή τους με την επιστήμη.
Λίγο αργότερα, το 1690, η Elisabetha Koopman Hevelius (1647-1693), χήρα του Johannes Hevelius, τον οποίο βοηθούσε με τις παρατηρήσεις του (και, πιθανότατα, τους υπολογισμούς του) για πάνω από είκοσι χρόνια, δημοσίευσε με το όνομα του συζύγου της το έργο “Prodromus Astronomiae”, τον μεγαλύτερο και ακριβέστερο αστρικό κατάλογο μέχρι τότε! Τη συνεργασία της Elisabetha και του Johannes μαρτυρούν δύο σωζόμενα έγγραφα που απεικονίζουν τον Hevelius να κοιτάζει τον ουρανό μαζί με τη σύζυγό του.
Εικόνα 2: Αστρονομικές απεικονίσεις από την Maria Clara Eimmart. (credit: Wikipedia, public domain)
Στο τέλος του 17ου αιώνα, η γερμανίδα αστρονόμος και χαράκτρια, Maria Clara Eimmart (1676-1707), σχεδίασε περισσότερα από 350 λεπτομερή σχέδια των φάσεων της σελήνης. Η συνεχής σειρά απεικονίσεων της Eimmart αποτέλεσε τη βάση για έναν νέο σεληνιακό χάρτη. Χάρη στον πατέρα της έλαβε γενικές γνώσεις σε Γαλλικά, Λατινικά, μαθηματικά, αστρονομία, σχέδιο και χαρακτική. Οι ικανότητές της ως χαράκτρια της επέτρεψαν να βοηθήσει τον πατέρα της στο έργο του. Έγινε γνωστή για τις απεικονίσεις των φάσεων της σελήνης. Μόλις του 2012 βρέθηκαν δύο πίνακές της από την απεικόνιση της ολικής έκλειψης ηλίου που παρατηρήθηκε στη Νυρεμβέργη το 1706. Οι πίνακες αυτοί βρίσκονται σε άριστη συμφωνία με τις περιγραφές του φαινομένου. Έχουν σημαντική επιστημονική σημασία, καθώς αποτελούν μια μοναδική απεικόνιση του ηλιακού στέμματος που πραγματοποιήθηκε στην διάρκεια του ελάχιστου Μάουντερ, από εκπαιδευμένο αστρονόμο. Το ελάχιστο Μάουντερ (1645-1715) αποτελεί μια περίοδο χαμηλής ηλιακή δραστηριότητας, με τα ηλιακά φαινόμενα να εμφανίζονται ιδιαίτερα ασθενή. Στην διάρκεια του ελαχίστου αυτού, στο βόρειο ημισφαίριο της Γης επικρατούσαν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, λίμνες και ποτάμια είχαν παγώσει, ενώ τα χιόνια δεν έλιωναν ακόμα και σε χαμηλά υψόμετρα.
Εικόνα 3: Δύο σχέδια για την ολική έκλειψη της 12ης Μαΐου 1706 της Maria Clara Eimmart, στην Nürnberg (Nuremberg) (adopted from MS SBB Kart A2398; Courtesy of Ó Staatsbibliothek zu Berlin, Kartenabteilung. Credit: Hayakawa, Graphical Evidence for the Solar Coronal Structure during the Maunder Minimum: Comparative Study of the Total Eclipse Drawings in 1706 and 1715, J. Space Weather Space Clim. 2021, 11, 1, DOI:10.1051/swsc/2020035)
Φτάνουμε στις αρχές του 18ου αιώνα, με την γερμανίδα αστρονόμο Maria Kirch (1670 – 1720), η οποία γίνεται η πρώτη γυναίκα που ανακαλύπτει κομήτη, τον λεγόμενο «Κομήτη του 1702» (C/1702 H1). Ο στενός της συνεργάτης, Johann Gottfried Galle, ισχυρίζεται ότι η ανακάλυψη ήταν δική του. Την αλήθεια την παραδέχθηκε το 1710. Το 1707 η Kirch δημοσιεύει παρατηρήσεις της για το βόρειο σέλας και το 1709 μια εργασία σχετικά με μια επερχόμενη σύνοδο του Ήλιου, του Κρόνου και της Αφροδίτης, η οποία πραγματοποιήθηκε το 1712. Το 1712 εκπόνησε μια ακόμη εργασία σχετικά με την σύνοδο Δία και Κρόνου το 1714.
Συνεχίζουμε με την αυτοδίδακτη κινέζα αστρονόμο Wang Zhenyi (1787–1797), η οποία δημοσίευσε τουλάχιστον δώδεκα βιβλία και πολλά άρθρα για την αστρονομία και τα μαθηματικά. Κατασκεύασε ένα διάσημο επιστημονικό έκθεμα, το οποίο προσομοίωνε με ακρίβεια μια έκλειψη Σελήνης, χρησιμοποιώντας μια λάμπα, έναν καθρέφτη και ένα τραπέζι. Η αγάπη της για την γνώση και την εκπαίδευση στην αστρονομία, τα μαθηματικά, την γεωγραφία και την ιατρική, την οδήγησαν να παραβεί τα έθιμα της εποχής, τα οποία περιόριζαν τα δικαιώματα των γυναικών.
Πλησιάζοντας το τέλος του 18ου αιώνα, αναφέρουμε την γαλλίδα αστρονόμο Louise du Pierry (1746 – 1807), η οποία έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο της Σορβόννης στο Παρίσι και επικεφαλής του πρώτου μαθήματος που απευθυνόταν σε γυναίκες (Cours d’astronomie ouvert pour les dames et mis à leur portée). Δημοσίευσε πολλά έργα που αφορούσαν τη συλλογή αστρονομικών δεδομένων.
Φτάνοντας στον 19ο αιώνα, δε μπορούμε να μη αναφέρουμε τις Mary Somerville και Caroline Herschel, οι οποίες το 1835 εκλέγονται ως οι πρώτες γυναίκες – μέλη της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (Royal Astronomical Society).
Η Σκωτσέζα επιστήμονας και συγγραφέας Mary Somerville (1780-1872) μελέτησε τη σχέση φωτός και μαγνητισμού, δημοσιεύοντας το 1826 την εργασία με τίτλο «Οι μαγνητικές ιδιότητες των ιωδών ακτίνων του ηλιακού φάσματος» στα πρακτικά της Βασιλικής Εταιρείας. Αν και τα συμπεράσματά της ήταν λανθασμένα, η μελέτη την έκανε γνωστή στην επιστημονική κοινότητα. Με την έρευνά της συνέβαλε επίσης επίσης στην δημιουργία μιας πρώιμης μορφής οπτικού φασματογράφου.
Εικόνα 4: Wang Zhenyi (credit: https://scientificwomen.net/women/zhenyi-wang-98)
Η Γερμανίδα αστρονόμος Caroline Herschel (1750-1848), συνέβαλε στην έρευνα της αστρονομίας ανακαλύπτοντας αρκετούς κομήτες, μεταξύ των οποίων και ο κομήτης 35P/Herschel-Rigollet, ο οποίος και φέρει το όνομά της. Η Caroline ήταν η μικρότερη αδελφή του αστρονόμου William Herschel, με τον οποίο συνεργάστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της καριέρας της.
Το 1848, η Αμερικανίδα αστρονόμος, βιβλιοθηκάριος, φυσιοδίφης και εκπαιδευτικός Maria Mitchell (1818-1889), κέρδισε χρυσό μετάλλιο για την ανακάλυψή του κομήτη 1847 VI. Υπήρξε διεθνώς η πρώτη γυναίκα που εργάστηκε ως επαγγελματίας αστρονόμος και ως καθηγήτρια αστρονομίας, αφού δέχτηκε μια θέση στο Vassar College το 1865. Ήταν επίσης η πρώτη γυναίκα που εξελέγη μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών και της Αμερικανικής Ένωσης για την Προώθηση της Επιστήμης. Η ίδια αναφέρει: «Μέχρι οι γυναίκες να αποβάλουν αυτόν τον σεβασμό για την [ανδρική] εξουσία δεν θα αναπτυχθούν. Όταν το κάνουν αυτό, όταν φτάσουν στην αλήθεια μέσα από τις έρευνές τους … το μυαλό τους θα δουλεύει συνέχεια, χωρίς περιορισμούς».
Το 1893-1894, οι αστρονόμοι Dorothea Klumpke και Margaretta Palmer είναι οι πρώτες γυναίκες που αποκτούν διδακτορικό στην αστρονομία από το University of Paris και Yale University, αντίστοιχα. Θα περνούσαν πάνω από 30 χρόνια μέχρι μια άλλη γυναίκα, η Cecilia Payne-Gaposchkin, να αποκτήσει διδακτορικό στην αστρονομία από το Radcliffe College.
Στον 20ο πια αιώνα, η πασίγνωστη Αμερικανίδα αστρονόμος Henrietta Swan Leavitt (1868-1921), υπολόγισε το 1912 την απόσταση των Κηφείδων αστέρων (παλλόμενων αστέρων) από τη Γη, κάτι πρωτοποριακό για την εποχή. Απόφοιτος του Radcliffe College, η Leavitt εργάστηκε στο Harvard College Observatory, αναλύοντας φωτογραφικές πλάκες για να μετρήσει τη φωτεινότητα των άστρων και να δημιουργήσει καταλόγους αστέρων. Ανακάλυψε τη σχέση περιόδου-φωτεινότητας των μεταβλητών αστέρων Κηφείδων, συμβάλλοντας στην ακριβή μέτρηση των αποστάσεων στην αστρονομία. Με την συμβολή της υπολογίστηκαν αποστάσεις έως 20 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, αποκαλύπτοντας το μέγεθος του Γαλαξία μας. Μετά τον θάνατό της, ο Edwin Hubble βασίστηκε στη σχέση αυτή για να αποδείξει ότι το σύμπαν διαστέλλεται.
 Εικόνα 5: Henrietta Swan Leavitt (credit: Wikipedia, public domain) |
 Εικόνα 6: Jocelyn Bell Burnell (credit: Science Photo Library) |
Το 1981, η Vera C. Rubin (1928-2016) έγινε η δεύτερη γυναίκα αστρονόμος που εξελέγη στην Εθνική Ακαδημία Επιστημών (National Academy of Sciences). Ξεκίνησε ως η μοναδική προπτυχιακή φοιτήτρια αστρονομίας στο Κολέγιο Vassar στην Αμερική και ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στα Πανεπιστήμια Cornell και Georgetown στην Αμερική. Μελετώντας τις καμπύλες περιστροφής των γαλαξιών, αποκάλυψε μια ασυμφωνία μεταξύ της θεωρητικής και της παρατηρούμενης κίνησής τους, παρέχοντας ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη σκοτεινής ύλης. Αν και αρχικά αντιμετωπίστηκε με σκεπτικισμό, το έργο της επιβεβαιώθηκε και άλλαξε την κατανόησή μας για το σύμπαν. Προς τιμήν της, το Παρατηρητήριο Vera C. Rubin στη Χιλή φέρει το όνομά της.
Το 2018 η Jocelyn Bell Burnell έλαβε το ειδικό βραβείο Breakthrough Prize in Fundamental Physics για τα επιστημονικά της επιτεύγματα και την «εμπνευσμένη ηγεσία» της. Η ίδια δώρισε το σύνολο των χρημάτων του βραβείου για τη δημιουργία υποτροφιών που θα βοηθήσουν γυναίκες, υποεκπροσωπούμενες μειονότητες και πρόσφυγες που ακολουθούν σπουδές φυσικής. Η Burnell, γεννημένη το 1943, είναι αστροφυσικός από τη Βόρεια Ιρλανδία. Ως μεταπτυχιακή φοιτήτρια, ανακάλυψε το 1967 τα πρώτα ραδιο-πάλσαρ. Μια σημαντική ανακάλυψη που απέφερε τελικά το Νόμπελ Φυσικής το 1974 στον επιβλέποντα του διδακτορικού της Anthony Hewish και τον συνάδελφό του Martin Ryle, ενώ η Burnell δεν ήταν ένας από τους αποδέκτες του βραβείου.
Το 2020, η Andrea Mia Ghez, θα γίνει μόλις η 4η γυναίκαι που λαμβάνει το βραβείο Nobel. Γεννημένη το 1965, η Ghez είναι Αμερικανίδα αστρονόμος και καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής και Αστρονομίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες. Η έρευνά της επικεντρώνεται στο κέντρο του Γαλαξία μας. Το βραβείο Νόμπελ 2020 απονεμήθηκε, εν μέρει, στους Ghez και Genzel για την ανακάλυψή τους ενός υπερμεγέθους συμπαγούς αντικειμένου, την μελανή οπή στο κέντρο του Γαλαξία μας. Αξίζει να αναφέρουμε, ότι από το 1901 μέχρι το 2024, έχουν λάβει Νόμπελ Φυσικής 5 γυναίκες σε αντίθεση με 222 άντρες, αντιστοιχώντας σε ποσοστό ~2%.
Σύγχρονα δεδομένα
Τις τελευταίες δεκαετίες οι γυναίκες ασχολούνται όλο και περισσότερο με την αστρονομία και τις επιστήμες και σαφώς βρίσκονται σε καλύτερη θέση σε σύγκριση με εποχές του παρελθόντος. Παρόλα αυτά η εργαζόμενη γυναίκα, οπότε και η αστρονόμος, εξακολουθεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες και διακρίσεις στην ζωή και την σταδιοδρομία της. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (2020), μέχρι σήμερα, κανένα κράτος-μέλος της ΕΕ δεν έχει επιτύχει την ισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών, καθώς η πρόοδος συντελείται με αργούς ρυθμούς, ενώ εξακολουθεί να υπάρχει έμφυλο χάσμα στην απασχόληση, τις αμοιβές, τις ευθύνες φροντίδας και τις συντάξεις. Επιπλέον οι γυναίκες στην ΕΕ αμείβονται, κατά μέσο όρο, 13% λιγότερο απ’ ό,τι οι άνδρες (Διάγραμμα 1) και εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση και την παραμονή τους στην αγορά εργασίας. Οι μειωμένες αποδοχές, τα υψηλότερα ποσοστά μερικής απασχόλησης και τα χρονικά κενά στη σταδιοδρομία λόγω ευθυνών φροντίδας που αναλαμβάνουν οι γυναίκες συντείνουν σημαντικά και στο συνταξιοδοτικό έμφυλο χάσμα. Ας σημειώσουμε ότι στα θέματα ισότητας φύλων η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση της κατάταξης μεταξύ των χωρών της ΕΕ, ενώ η Σουηδία κατέχει την πρώτη θέση.
Διάγραμμα 1: Στατιστικά από την ΕΕ.
Σε ότι αφορά τις Ελληνίδες αστρονόμους, βάση των στοιχείων της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας (ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ.) για το 2025, από τα 310 ενεργά μέλη της εταιρείας, μόλις το ~30% είναι γυναίκες. Στο Διάγραμμα (2) παραθέτουμε τα αναλυτικά στατιστικά. Ευχαριστούμε την Καθηγήτρια Μαρία Πετροπούλου που μας παρείχε τα στοιχεία για τα μέλη της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας (ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ). Οι Ελληνίδες αστρονόμοι σήμερα διαπρέπουν διεθνώς σε όλα τα πεδία έρευνας της Αστρονομίας. Σε επόμενο άρθρο μας θα ασχοληθούμε με τις σύγχρονες ελληνίδες αστρονόμους και τα επιτεύγματα τους στην έρευνα παγκοσμίως.
Διάγραμμα 2: Στατιστικά στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ. (2025).
Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση συμβάλλει στην κατεύθυνση της ενίσχυσης των γυναικών στις επιστήμες, θεωρώντας ότι ημερομηνίες όπως η 11η Φεβρουαρίου (Ημέρα της Γυναίκας στην Επιστήμη) και η 8η Μαρτίου (Ημέρα της Γυναίκας), μπορούν να αποτελέσουν την εκκίνηση για την υλοποίηση δράσεων και εκδηλώσεων που στοχεύουν στην παρακίνηση των γυναικών, αλλά και του συνόλου των πολιτών, να ασχοληθούν επαγγελματικά με την αστρονομία και τις επιστήμες. Δράσεις στο πλαίσιο της γυναικείας συμβολής στην εξέλιξη και την πρόοδο της αστρονομίας θα πραγματοποιηθούν καθ’ όλη την διάρκεια του έτους. Καθώς το 2025 είναι το έτος κατά το οποίο ο ήλιος μας οδεύει στο μέγιστο της δραστηριότητάς του, έμφαση θα δοθεί στην ηλιακή φυσική και τα φαινόμενα αλληλεπίδρασης του ηλίου με την γη μας.
Μείνετε συντονισμένοι, ακολουθώντας μας και στα κοινωνικά δίκτυα για να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας και να συμμετέχετε σε αυτές:
https://www.facebook.com/IAUNOCsGR
https://www.facebook.com/groups/2035400620214451/
Εικόνα 7: Μερικές από τις γυναίκες της επιστήμης στο ΙΑΑΔΕΤ (Φεβρουάριος 2025)
Πληροφορίες για τις συντάκτριες του άρθρου:
Η Δρ. Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού είναι αστροφυσικός στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, υπεύθυνη του Κέντρου Επισκεπτών Θησείου και μέλος της ομάδας Εθνικών Συντονιστών για την Διάχυση στην Ελλάδα (National Outreach Coordinator – NOC) της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (International Astronomical Union – IAU).
Η Δρ. Ελένη Βαρδουλάκη είναι αστροφυσικός στο Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέλος της ομάδας Εθνικών Συντονιστών για την Εκπαίδευση στην Ελλάδα (National Astronomy Educator Coordinator NAEC-GR) του Γραφείου Αστρονομίας για την Εκπαίδευση (Office of Astronomy for Education) της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (International Astronomical Union – IAU) και Επιστημονικός Υπεύθυνος του εκπαιδευτικού προγράμματος RADIIO που χρηματοδοτείται από το Γραφείο Αστρονομίας για την Ανάπτυξη (Office of Astronomy for Development) της IAU.
Πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Sophia_Brahe
https://scientificwomen.net/women/brahe-sophia-19
https://en.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Dumée
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Cunitz
https://en.wikipedia.org/wiki/Elisabeth_Hevelius
https://wilanow-palac.pl/en/knowledge/elisabetha-koopman-hevelius
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Clara_Eimmart
https://en.wikipedia.org/wiki/Maunder_Minimum
https://scientificwomen.net/women/eimmart-maria-clara-168
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Margaretha_Kirch
https://www.britannica.com/biography/Maria-Kirch
https://en.wikipedia.org/wiki/Wang_Zhenyi_(astronomer)
https://scientificwomen.net/women/zhenyi-wang-98
https://en.wikipedia.org/wiki/Louise_du_Pierry
https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Somerville
https://en.wikipedia.org/wiki/Caroline_Herschel
https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Astronomical_Society
https://en.wikipedia.org/wiki/Maria_Mitchell
https://www.nature.com/articles/d41586-018-05458-6
https://en.wikipedia.org/wiki/Margaretta_Palmer
https://en.wikipedia.org/wiki/Henrietta_Swan_Leavitt
https://en.wikipedia.org/wiki/Vera_Rubin
https://en.wikipedia.org/wiki/Jocelyn_Bell_Burnell
https://iopscience.iop.org/article/10.1088/2058-7058/30/9/35
https://en.wikipedia.org/wiki/Andrea_M._Ghez
https://www.nobelprize.org/prizes/lists/all-nobel-prizes-in-physics/
https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_23_5692
https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Gender_pay_gap_statistics
Επιπλέον βιβλιογραφία:
“The women who opened the doors to astronomy”
“The COVID-19 pandemic reinforced gender inequalities as women took on more of the intensified informal care and housework demands”
“COVID‐19 and the gender gap in work hours”
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7361447/
“Gender Pay Gap in the EU remains at 13% on Equal Pay Day” https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/statement_23_5692
“The gender pay gap situation in the EU”
