Ολική έκλειψη Ηλίου 8 Απριλίου 2024: Οι πρώτες φωτογραφίες

Oλική έκλειψη Ηλίου 8 Απριλίου 2024 και περιμέναμε με ανυπομονησία την ανταπόκριση από τους Δρ Κώστα Τζιότζιου, Ερευνητή του ΙΑΑΔΕΤ με την αποστολή ΟΕΗ2024 Texas, USA και Δρ Φιόρη-Αναστασία Μεταλληνού, Αστροφυσικό στο ΙΑΑΔΕΤ, που παρατήρησαν την έκλειψη από το San Antonio του Τέξας (Εικόνα 1) και από το Durango του Μεξικού (Εικόνα 2), αντιστοίχως. Η έκλειψη δυστυχώς δεν ήταν ορατή από την Ελλάδα. Η προηγούμενη ολική έκλειψη που ήταν ορατή από τον Ελληνικό χώρο ήταν στο Καστελλόριζο στις 29 Μαρτίου 2006, ενώ η επόμενη θα συμβεί το 2088!

Εικόνα 1: Μέλη της αποστολής που παρατήρησαν την έκλειψη από το San Antonio του Τέξας (Φωτογραφία: Κώστα Τζιότζιου)

Εικόνα 2: Μέλη της αποστολής που παρατήρησαν την έκλειψη από το Durango του Μεξικού (Φωτογραφία: Φιόρη-Αναστασία Μεταλλινού)

Το μονοπάτι της έκλειψης της 8ης Απριλίου 2024 διέσχισε το Μεξικό και περιοχές της Βόρειας Αμερικής, όπως το Τέξας, Οχάιο, Νέα Υόρκη, νότιο Οντάριο και Κεμπέκ.

Κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης, οι επιστήμονες μελετούν την εξώσφαιρα του Ήλιου, γνωστή ως στέμμα ή κορώνα. Έτσι μπορούν να μελετήσουν τις εκλάμψεις, εκρήξεις στα ανώτερα στρώματα του Ήλιου, που απελευθερώνουν τεράστια ποσά ενέργειας και σωματιδίων στο περιβάλλον (ηλιακός άνεμος) και συνοδεύονται με μια λάμψη.

Η φωτογραφία της έκλειψης δείχνει τον δίσκο της Σελήνης να καλύπτει τον δίσκο του Ήλιου (Εικόνες 3 και 4). Ενώ το συνολικό φαινόμενο διαρκεί μερικές ώρες, η ολικότητα, δηλαδή όταν ήταν εντελώς καλυμμένος ο δίσκος του Ήλιου, διήρκεσε περίπου 4 λεπτά. Το ιδιαίτερο με την έκλειψη της 8ης Απριλίου 2024 είναι ότι το στέμμα της είναι μοναδικό σε σχέση με άλλες εκλείψεις και κάθε φορά αλλάζει. Ο Ήλιος πλησιάζει την κορύφωση της δραστηριότητας του, που έχει περιοδικότητα 11 χρόνια. Η επόμενη ολική έκλειψη Ηλίου λοιπόν, θα έχει διαφορετικό στέμμα, γιατί ο Ήλιος θα βρίσκεται σε διαφορετική φάση της ηλιακής δραστηριότητας.

Εικόνα 3: Φωτογραφία της έκλειψης που δείχνει τον δίσκο της Σελήνης να καλύπτει τον δίσκο του Ήλιου (Φωτογραφία: Αντώνης Φαρμακόπουλος)

Εικόνα 4: Φωτογραφία της έκλειψης που δείχνει τον δίσκο της Σελήνης να καλύπτει τον δίσκο του Ήλιου (Φωτογραφία: Κώστας Τζιότζιου)

Κατά τη διάρκεια της έκλειψης ήταν ορατοί οι πλανήτες Δίας, Κρόνος, Άρης και Αφροδίτη, καθώς ο ουρανός ήταν σκοτεινός. Επίσης ήταν φανερές προεξοχές στο στέμμα του Ήλιου και εναλλαγή από φωτεινές και σκοτεινές περιοχές στο στέμμα, γνωστές ως Baily’s beads (Εικόνα 5). Τι συμβαίνει; Καθώς η Σελήνη καλύπτει τον Ήλιο κατά τη διάρκεια μιας ηλιακής έκλειψης, η τραχιά τοπογραφία του σεληνιακού άκρου επιτρέπει σε ορισμένα σημεία να διαπεράσουν ακτίνες ηλιακού φωτός, ενώ σε άλλα όχι.

Εικόνα 5: Baily’s beads (Φωτογραφία: Κώστας Τζιότζιου)

Η Ελληνοαμερικανική αποστολής ΟΕΗ2024 Texas, USA (Εικόνα 6) με επικεφαλής τον Αριστείδη Βούλγαρη και 12 συνεργάτες, ένας εκ των οποίων ο Δρ. Κώστα Τζιότζιου του ΙΑΑΔΕΤ, είχαν σκοπό να παρατηρήσουν και να καταγράψουν την ολική έκλειψη Ηλίου, με μια σειρά πειραμάτων φασματικής ανάλυσης του ηλιακού στέμματος και της χρωμόσφαιρας, στην ορατή και στην εγγύς υπέρυθρη περιοχή του φάσματος. Για την εκπόνηση του πειράματος της αποστολής ΟΕΗ2024 και την ανάλυση του ηλιακού στέμματος, η καταγραφή έγινε με 7 φασματογράφους Icarus Solar Corona Slitless Spectrograph (Εικόνα 6). Για πρώτη φορά χρησιμοποιήθηκαν 2 φασματογράφοι (ειδικό σχέδιο και κατασκευή Αριστείδης Βούλγαρη) που βλέπουν τον “κρυμμένο ήλιο”, σαν να βλέπαμε τον Ήλιο όχι από τη Γη, αλλά από κάποιο άλλο πλανητικό σύστημα, πιο μακριά. Αναμένουμε λοιπόν με αγωνία την έκβαση των πειραμάτων για την καλύτερη κατανόηση της εξώσφαιρας του Ήλιου.

Εικόνα 6: Η Ελληνοαμερικανική αποστολής ΟΕΗ2024 Texas, USA (αριστερά) καο ο φασματογράφος Icarus Solar Corona Slitless Spectrograph (δεξιά) (Φωτογραφίες: Αριστείδης Βούλγαρης)

Επίσης, αστροφυσικοί της ΝΑΣΑ, θα μελετήσουν τη χημική σύσταση και θερμοκρασία με φασματογράφους πάνω σε αεροπλάνα που παρατηρούν στο οπτικό και υπέρυθρο της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας. Σκοπός είναι η καλύτερη κατανόηση της δομής του στέμματος και κυρίων του μέσου και κατώτερου στέμματος, καθώς και ο εντοπισμός της πηγής του ηλιακού ανέμου.

Οι παρατηρήσεις με κάμερα υψηλής ανάλυσης και υψηλής ταχύτητας από τη ΝΑΣΑ θα βοηθήσουν στη μελέτη ενός δακτυλίου σκόνης που περιβάλλει τον Ήλιο (υπόλειμμα από τη δημιουργία πλανητών, όπως αυτό που πρόσφατα ανακάλυψαν επιστήμονες στην τροχιά του Ερμή), καθώς και στην αναζήτηση αστεροειδών που μπορεί να βρίσκονται σε τροχιά κοντά στον Ήλιο.

Άλλες μελέτες που πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης Ηλίου αφορούν την ιονόσφαιρα της Γης, το ανώτερο ηλεκτρικά φορτισμένο στρώμα της ατμόσφαιρας. Όταν γίνει μια έκλαμψη στον Ήλιο, η ενέργεια και το υλικό από τον Ήλιο ταξιδεύουν μέχρι τη Γη και αλληλεπιδρούν με την ιονόσφαιρα. Αυτό το φαινόμενο το βλέπουμε στον Βόρειο και Νότιο Πόλο σαν Σέλας. Οι επιστήμονες με ειδικές τεχνικές και χρήση ραντάρ που βρίσκονται πάνω σε αεροπλάνα ψηλά στην ατμόσφαιρα, θέλουν να κατανοήσουν πως επιδρά η σκιά της Σελήνης, κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης Ηλίου, στην ιονόσφαιρα. Στέλνοντας ένα σήμα με το ραντάρ υψηλής συχνότητας στα ραδιοκύματα προς την κατεύθυνση της έκλειψης, περιμένουν να ανακλαστούν στην ιονόσφαιρα και να καταγράψουν το σήμα. Έτσι μετράνε πόσο φορτισμένη είναι η ιονόσφαιρα λόγω του ηλιακού ανέμου.

Και ένα πολύ ενδιαφέρον ιστορικό γεγονός, τα εγκαίνια του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στις 26 Ιουνίου 1842 έγιναν κατά τη διάρκεια έκλειψης Ηλίου, μερικής από την Αθήνα.

Πηγές

1. ΝΑΣΑ,https://science.nasa.gov/solar-system/skywatching/scientists-pursue-the-total-solar-eclipse-with-nasa-jet-planes/
2. Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών: 170 χρόνια προσφοράς στην έρευνα και στην κοινωνία
3. ΝΑΣΑ,https://www.nasa.gov/solar-system/what-scientists-found-after-sifting-through-dust-in-the-solar-system/
4. Wikipedia,https://en.wikipedia.org/wiki/Baily%27s_beads