2024: Το έτος που ‘παραβίασε’ για πρώτη φορά το ανώτατο όριο-στόχο του 1.5^ο C της παγκόσμιας θέρμανσης

Η κατάρριψη ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών σε διάφορα σημεία του πλανήτη έχει σχεδόν πάψει να αποτελεί είδηση, επιβεβαιώνοντας με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο την άποψη ότι τα ‘ακραία’ καιρικά φαινόμενα έχουν αρχίσει να αποτελούν πλέον τη νέα ‘κανονικότητα’.  Αυτό που προέβλεπαν δηλαδή τα κλιματικά μοντέλα εδώ και χρόνια¹, με τη διαφορά ότι οι αναμενόμενες μεταβολές έχουν επέλθει αρκετά νωρίτερα.

Το 2024 έδειχνε ότι θα είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στον πλανήτη από τότε που υπάρχουν συστηματικές ενόργανες μετρήσεις θερμοκρασίας, δηλαδή από τα μέσα του 19ου αιώνα, ξεπερνώντας σε θερμοκρασία ακόμα και το 2023. Πράγματι, σύμφωνα και με την επίσημη ανακοίνωση του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (World Meteorological Organization, WMO) στις 10 Ιανουαρίου 2025², το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με 6 διαφορετικές παγκόσμιες βάσεις δεδομένων (Εικόνα 1). Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία το 2024 ήταν υψηλότερη κατά 1.55 °C (με εύρος αβεβαιότητας ± 0.13 °C) σε σχέση με τα προ-βιομηχανικά επίπεδα, δηλαδή τη μέση θερμοκρασία της περιόδου 1850-1900. Αυτό σημαίνει ότι το 2024 ήταν το έτος όπου η μέση παγκόσμια θερμοκρασία ξεπέρασε για πρώτη φορά στην ιστορία το ανώτατο επιτρεπόμενο όριο/στόχο αύξησης, ίσο με 1.5 °C, σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή. Η αύξηση αυτή τέθηκε ως ο πλέον επιθυμητός στόχος σε σχέση με το αρχικό όριο των 2°C που είχε τεθεί αρχικά στη Συμφωνία του Παρισιού το 2015. Το όριο αυτό έχει θεωρηθεί σαν ένα όριο ‘ασφαλείας’, πέραν του οποίου οι επιπτώσεις της παγκόσμιας θέρμανσης θα είναι ιδιαίτερα καταστροφικές³. Και θα πρέπει να τονιστεί ότι το 2024 ήρθε σαν συνέχεια του μέχρι πρότινος θερμότερου έτους όλων των εποχών, δηλ. του 2023. Επιπλέον, όχι μόνο τα 2 τελευταία, αλλά τα έτη ολόκληρης της τελευταίας δεκαετίας 2015-2024 συγκαταλέγονται στα 10 θερμότερα όλων των εποχών². Μακροπρόθεσμα πάντως, η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας σε σχέση με την προ-βιομηχανική εποχή προσεγγίζει τους 1.3 °C⁴, αφήνοντας ακόμα κάποια περιθώρια επίτευξης του στόχου στο μέλλον.

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και τα αντίστοιχα στοιχεία για την περιοχή μας, όπως προκύπτουν από τα ιστορικά κλιματικά αρχεία του ΕΑΑ, που όπως είναι γνωστό αποτελούν τη μοναδική πηγή αξιόπιστης πληροφορίας για την προ-βιομηχανική περίοδο. Όπως και σε παγκόσμια κλίμακα, έτσι και στην περιοχή μας, το 2024 ήταν ένα ακραίο έτος, καταρρίπτοντας όλα τα προηγούμενα ρεκόρ σε πολλούς δείκτες θερμοκρασίας. Ειδικότερα, και σύμφωνα με τις καταγραφές θερμοκρασίας στον ιστορικό σταθμό του ΕΑΑ στο Θησείο, τα κύρια χαρακτηριστικά του 2024 συνοψίζονται ως εξής:

• Το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τα μέσα του 19ου αι.
• Η μέση θερμοκρασία το 2024 ήταν 20.7 °C, ξεπερνώντας για πρώτη φορά τους 20 °C.
• Το 2024 ήταν κατά 2.17 °C θερμότερο σε σχέση με την κλιματική τιμή της περιόδου 1991-2020.
• Όλοι οι μήνες του 2024 ήταν θερμότεροι από τη κλιματική τους τιμή της περιόδου 1991-2020.
• Ο Ιούνιος και ο Απρίλιος ήταν περίπου 4 °C θερμότεροι από την κλιματική τους τιμή της περιόδου 1991-2020.
• Η δεκαετία 2015-2024 ήταν θερμότερη κατά 1.9 °C σε σχέση με την προ-βιομηχανικά περίοδο (1860-1900) (Εικόνα 2).
• Η δεκαετία 2015-2024 συμπεριλαμβάνει τα 8 από τα 10 θερμότερα έτη όλων των εποχών.

Η παραβίαση του ορίου ασφαλείας του 1.5 °C στην αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας για πρώτη φορά το 2024, δημιουργεί εύλογη ανησυχία και προβληματισμό στην επιστημονική κοινότητα και όχι μόνο. Παρόλα αυτά, η υπέρβαση του συγκεκριμένου στόχου για ένα μόνο έτος δε σημαίνει υποχρεωτικά ότι ο στόχος είναι τελείως ανέφικτος μακροπρόθεσμα. Σίγουρα όμως σημαίνει ότι ο έλεγχος της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας έχει γίνει εξαιρετικά δύσκολος και οι όποιες προσπάθειες μετριασμού πρέπει να εντατικοποιηθούν άμεσα.

Εικόνα 2. Εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας στην Αθήνα ανά δεκαετία (1865-2024). Απόκλιση από τη μέση θερμοκρασία της προ-βιομηχανικής περιόδου (1860-1900) (Πηγή: Ιστορικό κλιματικό αρχείο ΕΑΑ).

Εικόνα 2. Εξέλιξη της μέσης θερμοκρασίας στην Αθήνα ανά δεκαετία (1865-2024). Απόκλιση από τη μέση θερμοκρασία της προ-βιομηχανικής περιόδου (1860-1900) (Πηγή: Ιστορικό κλιματικό αρχείο ΕΑΑ).

Αναφορές

(1) Founda D. and Giannakopoulos C. (2009): The exceptionally hot summer of 2007 in Athens, Greece – A typical summer in the future climate? Global and Planetary Change, 67, 227-236, doi:10.1016/j.gloplacha.2009.03.013.
(2) https://wmo.int/media/news/wmo-confirms-2024-warmest-year-record-about-155degc-above-pre-industrial-level
(3) https://www.ipcc.ch/sr15/
(4) https://climate.copernicus.eu/climate-indicators/temperature