Φθινόπωρο 2023: Το θερμότερο όλων των εποχών στην Αθήνα – Ρεκόρ θερμικής δυσφορίας λόγω ζέστης και τον Οκτώβριο

Η 28^η Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP28, Dubai, 30/11-12/12/2023) βρίσκεται σε εξέλιξη στο Ντουμπάι, με προσδοκίες για την επίτευξη συμφωνίας για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων και τη δίκαιη μετάβαση σε μια κλιματικά ουδέτερη οικονομία, αλλά και τη διατήρηση του στόχου του 1.5 ^oC που θέτουν οι επιστήμονες ως ανώτατο όριο αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη (σε σχέση με την προ-βιομηχανική περίοδο) μέχρι το τέλος του αιώνα. Την ίδια στιγμή, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (World Meteorological Organization, WMO), ανακοινώνει ότι η μέση θερμοκρασία του πλανήτη για το 2023 (μέχρι και τον Οκτώβριο) ήταν περίπου +1.4 ^oC υψηλότερη σε σχέση με την προ-βιομηχανική περίοδο (1850-1900), ενώ θεωρείται σχεδόν βέβαιο ότι το 2023 θα είναι το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ, σύμφωνα με το ιστορικό κλιματικό αρχείο, διάρκειας 174 ετών (https://wmo.int/files/provisional-state-of-global-climate-2023).

Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και τα μέχρι τώρα στατιστικά στοιχεία του 2023 για την Αθήνα, όπως προκύπτουν από τον ιστορικό κλιματικό σταθμό του ΕΑΑ στο Θησείο. Σύμφωνα με το ιστορικό αρχείο, το φθινόπωρο του 2023 (Σεπτέμβριος – Νοέμβριος) ήταν το θερμότερο που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τότε που υπάρχουν μετρήσεις ( μέσα 19^ου αιώνα), με μέση, μέση μέγιστη και μέση ελάχιστη θερμοκρασία ίσες με 21.7 ^oC /26.4 oC και 18.5 ^oC αντίστοιχα (Πίνακας 1 & Σχήμα 1). Το φθινόπωρο του 2019 και του 2012 κατατάσσονται στη δεύτερη και τρίτη θέση (Πίνακας 1).

Οι υψηλές θερμοκρασίες του φθινοπώρου 2023 στην Αθήνα οφείλονται κατά κύριο λόγο στις υψηλές θερμοκρασίες κατά τους μήνες Οκτώβριο και Νοέμβριο και λιγότερο στη θερμοκρασία του Σεπτεμβρίου. Ειδικότερα, ο Νοέμβριος του 2023 ήταν ο θερμότερος Νοέμβριος που έχει καταγραφεί ποτέ στην Αθήνα από τα μέσα του 19^ου αιώνα, καταρρίπτοντας οποιοδήποτε προηγούμενο ρεκόρ για τα τελευταία 160 χρόνια τουλάχιστον. Από τους θερμότερους όλων των εποχών υπήρξε και ο Οκτώβριος 2023 (3^ος θερμότερος στην ιστορική χρονοσειρά).

Επιπλέον, ο Οκτώβριος 2023 ήταν ο μήνας με τις περισσότερες ώρες τουλάχιστον μέτριας θερμικής δυσφορίας λόγω ζέστης (μέτρια θερμή επιβάρυνση, moderate heat stress) σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Θερμικού Κλίματος UTCI (Universal Thermal Climate Index, UTCI). Οι θερμικοί ή βιοκλιματικοί δείκτες, ως γνωστό, εκφράζουν καλύτερα το αίσθημα της ‘θερμικής δυσφορίας’ στον ανθρώπινο οργανισμό, λαμβάνοντας υπόψη – εκτός από τη θερμοκρασία – και άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους, όπως την υγρασία, την ταχύτητα του ανέμου και την ηλιακή ακτινοβολία (βλέπε και προηγούμενο άρθρο http://magazine.noa.gr/archives/5030). Σύμφωνα με το δείκτη UTCI, κατά τον Οκτώβριο 2023, επικράτησαν συνθήκες τουλάχιστον μέτριας θερμής δυσφορίας σε ποσοστό περίπου 21% (156 ώρες συνολικά), γεγονός που οφείλεται στην επικράτηση υψηλών τιμών θερμοκρασίας, σχετικής υγρασίας και ηλιακής ακτινοβολίας, σε συνδυασμό με χαμηλές ταχύτητες ανέμου. Συνθήκες τουλάχιστον μέτριας θερμικής δυσφορίας λόγω ζέστης παρατηρήθηκε σχεδόν στο σύνολο των ημερών του Οκτωβρίου (29 από 31 ημέρες), και για 2 έως 7 ώρες ανά ημέρα. Το ποσοστό αυτό είναι το μεγαλύτερο που έχει καταγραφεί στο σταθμό του Θησείου από το 1960 (όπου υπάρχουν συνεχείς μετρήσεις ηλιακής ακτινοβολίας και είναι εφικτός ο υπολογισμός του δείκτη UTCI), καταδεικνύοντας εποχικές μετατοπίσεις, και αύξηση στην αίσθηση θερμικής δυσφορίας λόγω ζέστης και κατά τους φθινοπωρινούς μήνες, με άμεσες συνέπειες σε κρίσιμους τομείς της εθνικής οικονομίας, όπως η υγεία, ο τουρισμός, η ενέργεια κ.ά.

Πίνακας 1. Θερμοκρασίες και κατάταξη των θερμότερων φθινοπώρων (Σεπτέμβριος-Νοέμβριος) στην Αθήνα από τα μέσα του 19^ου αιώνα (Πηγή: ιστορικός κλιματικός σταθμός ΕΑΑ, Λόφος Νυμφών, Θησείο).

Σχήμα 1. Εξέλιξη και διαχρονικές μεταβολές της μέγιστης θερμοκρασίας φθινοπώρου (Σεπτέμβριος-Νοέμβριος) στην Αθήνα. (Πηγή: Ιστορικός κλιματικός σταθμός ΕΑΑ, Λόφος Νυμφών, Θησείο)