Ιστορικά κλιματικά δεδομένα της Αφρικής
Τα ιστορικά κλιματικά δεδομένα, ιδιαίτερα αυτά του 19ου αιώνα, αναγνωρίζονται παγκοσμίως ως μια εξαιρετικά πολύτιμη πηγή πληροφορίας για την κατανόηση των κλιματικών μεταβολών, τη μελέτη των ακραίων καιρικών φαινομένων, την αξιολόγηση των κλιματικών μοντέλων και κατά συνέπεια την ακριβέστερη εκτίμηση των κλιματικών συνθηκών στο μέλλον.
Οι επιστήμονες δίνουν μάχη εδώ και χρόνια για να αποκτήσουν τα ιστορικά κλιματικά δεδομένα της Αφρικής που παραμένουν ανεκμετάλλευτα, κυρίως λόγω ιδιωτικών συμφερόντων αλλά και έλλειψης εμπιστοσύνης.
Σήμερα, στις αποθήκες της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας της Μποτσουάνα στοιβάζεται ένας σπάνιος θησαυρός από παλαιά αρχεία και παρατηρήσεις καιρού τουλάχιστον για έναν αιώνα. Τα στοιχεία αυτά είναι απαραίτητα για την κατανόηση των κλιματικών μεταβολών και την καλύτερη προσομοίωση του μελλοντικού κλίματος. Η εφαρμογή των κλιματικών μοντέλων στην Αφρική είναι προβληματική, λόγω της έλλειψης επαρκών ιστορικών παρατηρήσεων των σημαντικότερων κλιματικών μεταβλητών όπως είναι η θερμοκρασία, η βροχόπτωση και η ατμοσφαιρική πίεση.
Το 2017, ο Chris Taylor -μετεωρολόγος στο Κέντρο Οικολογίας και Υδρολογίας του Wallingford στην Αγγλία- υποστηρίζει ότι λόγω της κλιματικής αλλαγής θα αυξηθούν σημαντικά οι ακραίες βροχοπτώσεις στην περιοχή Sahel, νότια της ερήμου της Σαχάρας. Ο ίδιος τονίζει τη σπουδαιότητα της ιστορικής πληροφορίας προκειμένου να εξαχθούν αξιόπιστα συμπεράσματα για τις ραγδαίες βροχοπτώσεις.
Από το 2015, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός (WMO) στη Γενεύη και η Γερμανική Μετεωρολογική Υπηρεσία Wetterdienst (WDW) προσφέρουν τεχνογνωσία και εξοπλισμό στη Μποτσουάνα προκειμένου να ψηφιοποιήσει και να διαμοιραστεί τα ιστορικά κλιματικά της δεδομένα. Παρόλα αυτά, μόλις το 5% των αρχείων έχει ψηφιοποιηθεί μέχρι σήμερα λόγω έλλειψης προσωπικού.
Σε άλλες περιοχές της Αφρικής τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα, με εκατομμύρια ιστορικών κλιματικών αρχείων να φθείρονται μέσα σε κούτες. Όλες οι προσπάθειες για την ψηφιοποίηση τους σταμάτησαν, αφού η ελεύθερη πρόσβαση των επιστημόνων σε τέτοια δεδομένα θα εμπόδιζε το κέρδος από την πώλησή τους και την εκμετάλλευσή τους από ιδιωτικό τομέα, ο οποίος έχει μπει πλέον ενεργά στο παιχνίδι της ‘κλιματικής αλλαγής’.
Η Μετεωρολογική Υπηρεσία της Νότιας Αφρικής (South African Weather Service, SAWS) δεν αποδέχθηκε καμία προσφορά και βοήθεια από το Διεθνές Πρόγραμμα I-DARE (The International Data Rescue) φοβούμενη ότι δε θα μπορεί ελεύθερα να χρησιμοποιήσει τα δεδομένα αυτά για εμπορικούς σκοπούς. Παρόμοιες ανησυχίες εμποδίζουν και την ψηφιοποίηση ιστορικών μετεωρολογικών παρατηρήσεων από 48 ακόμα αφρικάνικές χώρες που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στο Αφρικανικό Κέντρο Μετεωρολογικών Εφαρμογών για Ανάπτυξη (ACMAD) στο Νίγηρα.
“Ο ιδιωτικός τομέας διεισδύει προοδευτικά στο χώρο των κλιματικών υπηρεσιών“, επισημαίνει ο Διευθυντής του ACMAD Kamga Foamouhoue, “και αυτό δημιουργεί συγκρουόμενα συμφέροντα με τις κυβερνητικές υπηρεσίες που θέλουν να εμπορεύονται τα δεδομένα. Αυτός είναι ένας από τους λόγος που διάφορες αφρικανικές χώρες δε συνεργάζονται με προγράμματα που βασίζονται σε επιστήμονες-εθελοντές για την ψηφιοποίηση των δεδομένων.“
Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη διάσωση των δεδομένων προέρχεται από πρωτοβουλίες ή Ινστιτούτα από την Ευρώπη ή τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα σύμφωνα με την Jane Olwoch (Διευθύντρια του Κέντρου Επιστημονικών Υπηρεσιών Νότιας Αφρικής για το Κλίμα και τη Διαχείριση Γης που εδρεύει στη Ναμίμπια) διότι δεν είναι ξεκάθαρο, ποιο θα είναι το όφελος για τις αφρικανικές υπηρεσίες και τα ερευνητικά Ινστιτούτα.
“Η εμπιστοσύνη έχει πλέον κλονιστεί, όταν διάφοροι ερευνητές έρχονται εδώ για να πάρουν τα δεδομένα και απλά φεύγουν” δηλώνει η Olwoch. Η ίδια ευελπιστεί ότι η διάσωση και ψηφιοποίηση των δεδομένων θα αντιμετωπιστεί με λιγότερη καχυποψία αν συντονίζεται από Αφρικανικούς Οργανισμούς, ακόμα και αν μεγάλο μέρος της χρηματοδότησης προέρχεται από τη Γερμανία.
Υπάρχουν ωστόσο και ιστορικά κλιματικά δεδομένα από την Αφρική που βρίσκονται εκτός της ηπείρου. Τα δεδομένα αυτά συλλέχθηκαν από μετεωρολόγους (επαγγελματίες ή ερασιτέχνες) από την Ευρώπη που ταξίδεψαν στην Αφρική κατά την περίοδο της αποικιοκρατίας. Σύμφωνα με τον Stefan Grab από το Παν/μιο Witwatersrand της Νότιας Αφρικής, η πρόσβαση σε αυτά τα δεδομένα είναι παραδόξως ευκολότερη απ’ ότι στα δεδομένα που βρίσκονται στις Αφρικανικές Υπηρεσίες. Η Νότια Αφρική ειδικότερα, έχει ένα από τα παλαιότερα κλιματικά αρχεία του Νότιου Ημισφαιρίου, με παρατηρήσεις που καταγράφονταν αδιάλειπτα στο Αστεροσκοπείο του Cape Town από το 1834.
“Κάθε ιστορική κλιματική πληροφορία, όπως αυτές που αναφέρονται στο 19ο αιώνα, είναι εξαιρετικά πολύτιμη” καταλήγει ο Grab… “aξίζει πολύ περισσότερο ακόμα και από χρυσό ή διαμάντια.”
Πηγή: Nature 574, 605-606 (2019),doi: 10.1038/d41586-019-03202-2
