Εξόρυξη του αρχαιότερου πυρήνα πάγου στην Ανταρκτική
Οι πρώτες παρατηρήσεις και καταγραφές του κλίματος με επιστημονικά όργανα ξεκίνησαν κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα, με την ανακάλυψη των πρώτων επιστημονικών μετεωρολογικών οργάνων όπως είναι το βαρόμετρο και το θερμόμετρο. Η μελέτη του κλίματος σε παλαιότερες εποχές στηρίζεται στη χρήση ‘εναλλακτικών’ δεδομένων (proxy data), όπως αυτά που προκύπτουν από την ανάλυση του κορμού των δένδρων, των ιζημάτων σε ωκεανούς και λίμνες, των σταλαγμιτών σε σπήλαια, των πυρήνων πάγου κ.ά. Η ανάλυση των πυρήνων πάγου (γνωστών και ως ‘καρότων’ πάγου) αποτελεί μια από τις πλέον διαδεδομένες και αξιόπιστες μεθόδους μελέτης του παρελθοντικού κλίματος. Κατά την εποχή σχηματισμού τους οι πυρήνες αυτοί έχουν εγκλωβίσει φυσαλίδες αέρα και διάφορα άλλα συστατικά ( π.χ. γύρη) τα οποία μας παρέχουν πληροφορία για τη σύσταση της ατμόσφαιρας, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα αλλά και το είδος της χλωρίδας σε παλαιότερες εποχές.
Διεθνής ομάδα επιστημόνων σχεδιάζει την εξαγωγή πυρήνα πάγου ηλικίας 1.5 εκατομμυρίων ετών το οποίο περιέχει πολύτιμες πληροφορίας για το κλίμα της εποχής εκείνης.
Ύστερα από δύο χρόνια εντατικής αναγνωριστικής έρευνας στην Ανταρκτική, διεθνής ομάδα γεωεπιστημόνων προετοιμάζεται για την εξόρυξη πυρήνα πάγου στην Ανταρκτική που πιστεύεται ότι είναι ηλικίας τουλάχιστον 1.5 εκατομμυρίων ετών, δηλαδή θα είναι ο παλαιότερος που θα έχει ποτέ εξορυχθεί.
Η Ευρωπαϊκή επιτροπή προτίθεται να χρηματοδοτήσει με ποσό της τάξης των 11 εκατομμυρίων ευρώ το Πρόγραμμα το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει τον προσεχή Ιούνιο. Στην ερευνητική ομάδα συμμετέχουν 12 ομάδες από 10 ευρωπαϊκές χώρες. Τον επόμενο χρόνο οι επιστήμονες θα κατασκηνώσουν σε περιοχή της Ανταρκτικής που ονομάζεται ‘little Dome C’ και θα ξεκινήσουν την γεώτρηση που αναμένεται να φτάσει σε βάθος 2.75 χλμ. Επικεφαλής της αποστολής είναι ο κλιματολόγος Carlo Barbante (ερευνητής στο Παν/μιο Ca’ Foscari της Βενετίας και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας της Ιταλίας) ο οποίος δηλώνει ιδιαίτερα ενθουσιασμένος για το πρόγραμμα αυτό που θα βοηθήσει στην καλύτερη κατανόηση του παρελθοντικού αλλά και μελλοντικού κλίματος.
Παγετώνες εκατομμυρίων ετών
Τα στρώματα πάγου που έχουν συσσωρευθεί κατά τη διάρκεια των περασμένων εκατομμυρίων ετών περικλείουν δείγματα της σύστασης της αρχαίας ατμόσφαιρας συνεισφέροντας στη δημιουργία ενός συνεχόμενου κλιματικού αρχείου υψηλής χρονικής ανάλυσης. Τα ήδη υπάρχοντα κλιματικά αρχεία για τη Γροιλανδία και την Ανταρκτική έχουν ρίξει φως σχετικά με τους κύκλους των εποχών των παγετώνων αλλά και τη συσχέτιση των κλιματικών μεταβολών με τις συγκεντρώσεις του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Πυρήνας πάγους μήκους ενός μέτρου (Φωτογραφία: Heidi Roop)
Η εξόρυξη πυρήνων πάγου σε μεγάλο βάθος στην Ανταρκτική στο πλαίσιο του Προγράμματος EPICA (European Project for Ice Coring in Antarctica) πριν από μία δεκαετία περίπου, έδωσε πληροφορίες για τα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα κατά τη διάρκεια των περασμένων 800 χιλιάδων ετών. Τα ευρήματα έδειξαν την ύπαρξη 8 διακριτών κύκλων παγετώνων διάρκειας περίπου 100 χιλ. χρόνων ο καθένας. Οι καινούργιοι πυρήνες θα επεκτείνουν χρονικά την πληροφορία ακόμα παλαιότερα, σε μια εποχή που πιστεύεται ότι το καθεστώς των κλιματικών μεταβολών ήταν αρκετά διαφορετικό. Ωκεάνια ιζήματα δείχνουν ότι πριν από περίπου 1 εκατομμύριο χρόνια, οι κλιματικές μεταβολές ακολουθούσαν περιοδικότητες της τάξης των 40 χιλιάδων ετών. Ο Barbante υποστηρίζει ότι πάγοι ηλικίας 1.5 εκατομ. ετών θα μπορέσουν να διαφωτίσουν τις αιτίες που προκάλεσαν αυτή την αλλαγή στην περιοδικότητα της μεταβολής του κλίματος. Η μεταβολή αυτή αποτελεί ακόμα ένα άλυτο πρόβλημα της επιστήμης της Γης και του κλίματος.
Η αποστολή θα ξεκινήσει τον επόμενο χρόνο και θα χρειαστούν περίπου 5 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Σύμφωνα με διάφορες εκτιμήσεις και προσομοιώσεις μοντέλων, το βαθύτερο κομμάτι του πάγου είναι ανέπαφο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η πληροφορία που ψάχνουν βρίσκεται στα κατώτερα 300 μέτρα.
Σχεδόν παράλληλα, μια άλλη ομάδα Αυστραλών επιστημόνων οργανώνει μια αντίστοιχη πειραματική εκστρατεία στην Ανταρκτική. Ο ερευνητής Tas van Ommen, ειδικός στη μελέτη των παγετώνων ηγείται του Αυστραλιανού Προγράμματος, προϋπολογισμού 36 εκατομμυρίων δολαρίων. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, όχι μόνο δεν τίθεται θέμα ανταγωνισμού, αλλά απεναντίας, οι δυο ομάδες ενδέχεται να συνεργαστούν. Σε κάθε περίπτωση, ένα δεύτερο δείγμα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για επιβεβαίωση των ευρημάτων. Σύμφωνα πάντως με τον Tas van Ommen, δεν αποκλείεται ευρήματα σε απόσταση λίγων χιλιομέτρων να έχουν να διηγηθούν και μια διαφορετική ιστορία…..
Πηγή
Nature 567, 442-443 (2019) doi: 10.1038/d41586-018-07588-3
