Η συμμετοχή της νέας υποδομής «ΠΑΓΓΑΙΑ» του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στο πανευρωπαϊκό πείραμα του ACTRIS για την εκτίμηση των ατμοσφαιρικών επιπτώσεων του απαγορευτικού για τον COVID-19

Το ΕΑΑ, μέσω του ΙΑΑΔΕΤ και της ομάδας ReACT, συμμετέχει ενεργά στο πανευρωπαϊκό πείραμα του ACTRIS για τον COVID-19 με την παροχή δεδομένων από το Παρατηρητήριο Κλιματική Αλλαγής ‘ΠΑΓΓΑΙΑ’ στα Αντικύθηρα.

Η Ευρωπαϊκή Ερευνητική Υποδομή ACTRIS (Aerosols, Clouds and Trace Gases Research Infrastructure) έχει ως βασική της αποστολή την παρακολούθηση των ατμοσφαιρικών αιωρημάτων και νεφών, τόσο με επιτόπιες μεθόδους όσο και με προηγμένες τεχνικές τηλεπισκόπησης. Αποτελείται από παρατηρητήρια (Εικόνα 1) που βρίσκονται σε απομακρυσμένες τοποθεσίες στην Ευρώπη (π.χ. από κορυφές βουνών στις Άλπεις μέχρι έρημες ακτές στην Ιρλανδία), ώστε οι παρατηρήσεις να θεωρούνται αντιπροσωπευτικές της ευρύτερης περιοχής γύρω από τον σταθμό.

Στην περίοδο του απαγορευτικού για την αντιμετώπιση των συνεπειών του COVID-19, το ACTRIS συνεχίζει τη λειτουργία του με σκοπό την καταγραφή και ακριβή αποτίμηση των ατμοσφαιρικών μεταβολών λόγω του περιορισμού της ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Στο πλαίσιο του ευρύτερου αυτού Ευρωπαϊκού πειράματος, η Ελλάδα συμμετέχει με μετρήσεις που πραγματοποιούνται από την Εθνική Ερευνητική Υποδομή PANACEA, που αποτελεί την Ελληνική συμμετοχή στο ACTRIS.

Εικόνα 1: Το δίκτυο EARLINET των συστημάτων lidar του ACTRIS. Με κίτρινο απεικονίζονται οι σταθμοί που παρέχουν περιορισμένες παρατηρήσεις (2 φορές την ημέρα), ενώ με κόκκινο οι σταθμοί με αδιάλειπτη λειτουργία (όπως ο σταθμός του ΕΑΑ στα Αντικύθηρα).

Τα πρώτα αποτελέσματα για την Ευρώπη παρουσιάζονται στην Εικόνα 2, όπου απεικονίζεται η διαφορά των παρατηρήσεων του EARLINET στην Ευρώπη για τον μήνα Μάιο του 2020 (απαγορευτικό για τον COVID-19) από την τιμή αναφοράς που προκύπτει από την μεσοποίηση 15 ετών μετρήσεων του EARLINET/ACTRIS (περίοδος αναφοράς 2000-2015, βάση δεδομένων EARLINET, first release of ACTRIS/EARLINET Level 3 dataset).

Οι πρώτες ενδείξεις για τον μήνα Μάιο 2020 δείχνουν ότι οι συγκεντρώσεις των αιωρούμενων σωματιδίων παρουσιάζουν σημαντική μείωση για ύψη μικρότερα των 3 χλμ. (Εικόνα 2, μπλε κουκίδες), ενώ λιγότερο σημαντική μείωση παρατηρείται στα μεγαλύτερα τροποσφαιρικά ύψη (> 3 χλμ., Εικόνα 2, πορτοκαλί κουκίδες).

Εικόνα 3: Διαφορά του Ευρωπαϊκού μέσου όρου του Μαΐου 2020 από την τιμή αναφοράς για τον μέσο μήνα Μάιο. όπως αυτή προκύπτει από την κλιματολογία του EARLINET-ACTRIS (2000-2015). Οι διαφορές υπολογίζονται για δύο καθ’ύψος στρωματώσεις: η μία ξεκινά από το έδαφος και έως τα 3 χλμ. (μπλε κουκίδες) και η άλλη από τα 3 χλμ. και έως την τροπόπαυση (πορτοκαλί κουκίδες).

Στην Εικόνα 2 παρατηρούνται και περιπτώσεις με μεγάλη αύξηση των συγκεντρώσεων σε σχέση με τον 15-ετή μέσο όρο. Αυτό συμβαίνει λόγω της μεταφοράς Σαχαριανής σκόνης, η οποία επηρέασε κάποιους σταθμούς του EARLINET, κυρίως στην Ιβηρική χερσόνησο. Τέτοια φαινόμενα θα αφαιρεθούν από την τελική αποτίμηση που θα προκύψει, μετά από αναλυτική επεξεργασία των δεδομένων που θα συλλεχθούν από το σύνολο των σταθμών και για όλη τη διάρκεια του πειράματος.

Το ΕΑΑ ευχαριστεί για την υποστήριξη του ΠΑΓΓΑΙΑ τους ακόλουθους χρηματοδότες: European Research Council (Consolidator Grant D-TECT); European Investment Bank (PANGEA project); Stavros Niarchos Foundation (SNF-PANGEA Grant); COSMOTE (hosting NOA at its premises in Antikythera island);