Μέθοδος υπολογισμού του κόστους των κτηριακών βλαβών λόγω ισχυρού τσουνάμι σε παράκτια ζώνη: Εφαρμογή στην Κρήτη
To τσουνάμι είναι ένας ιδιαίτερος τύπος θαλάσσιου κύματος που παράγεται από την απότομη διαταραχή της θαλάσσιας στάθμης, λόγω υποθαλάσσιου σεισμού, ηφαιστειακής έκρηξης ή κατολίσθησης. Στην παράκτια ζώνη, τα ισχυρά τσουνάμι προκαλούν -μεταξύ άλλων- σημαντικές επιπτώσεις στις ανθρώπινες κοινότητες, όπως βλάβες ή και εκτεταμένες καταστροφές σε κατασκευές, υποδομές και εγκαταστάσεις, σε καλλιεργημένες εκτάσεις, σε κτήρια παντός τύπου, αλά και σε μικρά και μεγάλα σκάφη.
Όπως για όλους τους φυσικούς κινδύνους, έτσι και στην περίπτωση του τσουνάμι, ένας από τους τρόπους μείωσης του κινδύνου είναι η εκ των προτέρων εκτίμηση των πιθανών καταστροφικών συνεπειών από ένα μελλοντικό τσουνάμι. Αυτό ακριβώς απασχόλησε μια ομάδα ερευνητών από το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του ΕΑΑ, με επικεφαλής την Ιωάννα Τριανταφύλλου, που στα πλαίσια του ερευνητικού προγράμματος ASTARTE (Assessment, Strategy And Risk Reduction for Tsunamis in Europe) προσδιόρισε ποσοτικά το αναμενόμενο κόστος των κτηριακών βλαβών εξαιτίας πιθανού τσουνάμι. Ως περιοχή μελέτης η ομάδα επέλεξε την παράκτια ζώνη του Γαζίου στη βόρεια Κρήτη, δυτικά το Ηρακλείου. Η ζώνη αυτή εκτείνεται σε μήκος περίπου 5 χλμ (Εικ. 1) και διαθέτει πληθώρα τουριστικών δραστηριοτήτων, ενώ παράλληλα αποτελεί περιοχή μόνιμης κατοικίας πολλών πολιτών.
Εικόνα 1: Χάρτης με το αναμενόμενο ύψος του προσομοιωμένου μινωϊκού τσουνάμι στην παράκτια ζώνη του Γαζίου (Β. Κρήτη) και τα αναμενόμενα επίπεδα βλαβών στα κτήρια.
Για να διαμορφώσουν οι ερευνητές ένα σενάριο ισχυρού μελλοντικού τσουνάμι, βασίστηκαν στο ιστορικό της περιοχής. Η Κρήτη έχει πληγεί στο παρελθόν από μεγάλα τσουνάμι, όπως αυτά που έλαβαν χώρα το 365 μ.Χ., το 1303, το 1650 και το 1956. Πολύ μεγάλο ήταν επίσης και το τσουνάμι που προκλήθηκε από την ηφαιστειακή έκρηξη της Σαντορίνης στη μινωική εποχή (17ος αιώνας π.Χ.) και έπληξε τη βόρεια Κρήτη. Αυτό ακριβώς, το μεγάλο τσουνάμι της Μινωϊκής περιόδου, χρησιμοποίησε η ερευνητική ομάδα ως ακραίο σενάριο για τη μέλετη της. Μετά από προσομοίωση του κύματος σε Η/Υ, βρέθηκε ότι το ύψος του έφτασε περίπου στα 14 μέτρα, ενώ διείσδυσε στην παράκτια ζώνη σε αποστάσεις που κυμαίνονταν από 500 μ. έως 1.2 χλμ. (ανάλογα με την παράκτια γεωμορφολογία). Για να υπολογιστεί η τρωτότητα των σημερινών κτηρίων σε ένα τέτοιο κύμα, τα κτήρια ομαδοποιήθηκαν σε 5 κατηγορίες ανάλογα με το υλικό κατασκευής τους, από πολύ ευάλωτα έως λίγο ευάλωτα. Από την επίδραση του κύματος στο κάθε κτήριο προέκυψε το αναμενόμενο επίπεδο βλαβών, το οποίο κυμαίνεται από ολική έως μερική κατάρρευση και από πολλές έως λίγες βλάβες. Στη συνέχεια, οι καταγεγραμμένες βλάβες μεταφράστηκαν σε οικονομικό κόστος. Το κοστολόγιο που υιοθετήθηκε βασίστηκε στο κοστολόγιο των κρατικών αποζημιώσεων που δόθηκαν μετά τους σεισμούς του 2014 στην Κεφαλονιά. Με τον τρόπο αυτό, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι, για παράδειγμα, το κόστος βλαβών λόγω ισχυρού τσουνάμι στην περιοχή Γάζι της Β. Κρήτης θα ανέρχονταν σε ~ 61 εκατ. ευρώ για επισκευές κτήρίων που θα είχαν υποστεί μερική βλάβη και για ανακατασκευές κτήρίων που θα είχαν καταρρεύσει.
Η μέθοδος που αναπτύχθηκε δεν εξαρτάται από το είδος της πηγής του τσουνάμι (π.χ. τεκτονικός σεισμός, ηφαιστειακή έκρηξη ή κατολίσθηση), ούτε από τον τύπο του κτήρίου που εκτίθεται στον κίνδυνο. Επίσης, η μέθοδος αυτή μπορεί να βρει εφαρμογή και σε άλλους τύπους φυσικών κινδύνων (π.χ. πυρκαγιά, πλημμύρα), αρκεί να υπάρχουν διαθέσιμα τα κατάλληλα δεδομένα.
