HD 98800: Το περίεργο διπλό αστρικό σύστημα
Καθώς τα αστέρια δημιουργούνται μέσα σε σύννεφα αερίου και σκόνης, η βαρυτική τους έλξη ωθεί το υλικό αυτό να περιστραφεί σε σπειροειδείς τροχιές γύρω τους. Κατά τη βαρυτική κατάρρευση του σύννεφου, οι συγκρούσεις και οι συγχωνεύσεις με την πάροδο του χρόνου οδηγούν στη δημιουργία ενός πεπλατυσμένου δίσκου που ονομάζεται “πρωτοπλανητικός δίσκος”.
Ο πρωτοπλανητικός δίσκος περιστρέφεται γύρω από ένα ή περισσότερα νεαρά αστέρια, προς την ίδια κατεύθυνση με τα αστέρια του και γύρω από τον ισημερινό τους. Οι συγκρούσεις του υλικού του δίσκου οδηγούν στη δημιουργία πλανητών και κατά συνέπεια πλανητικών συστημάτων, σε τουλάχιστον 1/3 των περιπτώσεων αυτών. Οι πλανήτες που αναδύονται από έναν τέτοιο δίσκο, επίσης περιστρέφονται γύρω από τον ισημερινό των αστεριών, όπως συμβαίνει και στο ηλιακό μας σύστημα. Σε αντίθεση όμως με το δικό μας ηλιακό σύστημα, που έχει ένα άστρο στο κέντρο του, είναι πολύ συνηθισμένα τα ηλιακά συστήματα με ζεύγος άστρων στο κέντρο τους, τα οποία περιστρέφονται το ένα γύρω από το άλλο.
Το πιο περίεργο, και μοναδικό μέχρι στιγμής, διπλό αστρικό σύστημα με πρωτοπλανητικό δίσκο ανακαλύφθηκε πρόσφατα από παρατηρήσεις που έγιναν με το ραδιοτηλεσκόπιο Atacama Large Millimeter/sub-millimeter Array (ALMA) στη Χιλή. Η σχετική δημοσίευση έγινε στις 14 Ιανουαρίου στο περιοδικό Nature Astronomy, με τίτλο “A circumbinary protoplanetary disc in a polar configuration”.
Το ιδιαίτερο σε αυτό το σύστημα, το οποίο ονομάζεται HD 98800, δεν είναι ότι έχει δύο αστέρια στο κέντρο του, αλλά ότι το επίπεδο που περιστρέφεται ο δίσκος γύρω από αυτά είναι κάθετο στο επίπεδο περιστροφής των αστεριών. Δηλαδή ο δίσκος, όπως και οι πλανήτες που αναμένεται να δημιουργηθούν στο σύστημα αυτό, περιστρέφεται γύρω από τους πόλους των αστεριών και όχι γύρω από τους ισημερινούς τους, όπως έχουμε συναντήσει σε όλα τα υπόλοιπα συστήματα μέχρι στιγμής στο σύμπαν.
Στην ενδιαφέρουσα αυτή πολική διάταξη, τα αστέρια κινούνται πάνω-κάτω από το επίπεδο του δίσκου (βλέπε εικόνα), δίνοντας στα αντικείμενα δύο σκιές κατά καιρούς. Ενδιαφέρον επίσης σε συστήματα σαν αυτό, θα είχαν οι εποχές των πλανητών, καθώς η αλλαγή τους δε θα οφειλόταν μόνο στην περιστροφή τους γύρω από τα αστέρια, αλλά και στη διαφορετική ποσότητα ακτινοβολίας που θα δέχονταν διαφορετικά γεωγραφικά πλάτη ανάλογα με τη θέση των δυο αστεριών.
Σχετική Δημοσίευση:
Grant M. Kennedy, Luca Matrà, Stefano Facchini, Julien Milli, Olja Panić, Daniel Price, David J. Wilner, Mark C. Wyatt & Ben M. Yelverton (2019). A circumbinary protoplanetary disk in a polar configuration. Nature Astronomy. DOI: 10.1038/s41550-018-0667-xi
