Από τον πολικό στρόβιλο στα Χαμσίνια και το Λίβα
Έρευνα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών καταδεικνύει τα αίτια της ακραίας μεταφοράς Σαχαριανής σκόνης που καταγράφηκε στην Κρήτη στις 22 Μαρτίου 2018. Η επιφανειακή συγκέντρωση της αφρικανικής σκόνης υπήρξε η μεγαλύτερη των τελευταίων τουλάχιστον δέκα ετών, σύμφωνα με τις μετρήσεις του δικτύου PANACEA στο σταθμό της Φινοκαλιάς στην Κρήτη. Συγκεκριμένα, μετρήθηκαν 6340 μικρογραμάρια σκόνης ανά κυβικό μέτρο (μg/m3), τιμή που αποτελεί τη μέγιστη που έχει μετρηθεί ποτέ στην Ελλάδα. Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθεί ότι μόλις 50 μg/m3 είναι η επιτρεπτή συγκέντρωση σωματιδίων με βάση τις οδηγίες τηε Ευρωπαϊκής Ένωσης.
H επιφανειακή συγκέντρωση της αφρικανικής σκόνης υπήρξε η μεγαλύτερη των τελευταίων τουλάχιστον δέκα ετών
Η μελέτη του ΕΑΑ καταδεικνύει ότι οι ακραίες συγκεντρώσεις οφείλονταν σε συνδυασμό μετεωρολογικών παραμέτρων. Η μείωση της έντασης του πολικού στροβίλου, ο οποίος υπό κανονικές συνθήκες συγκρατεί τις πολύ ψυχρές αέριες μάζες κοντά στα βόρεια γεωγραφικά πλάτη, επέτρεψε την κάθοδο αυτών των ψυχρών μαζών μέχρι τη Μεσόγειο και τη Β. Αφρική. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός ισχυρού χαμηλού βαρομετρικού στη Μεσόγειο. Ως επακόλουθο είχαμε την ενίσχυση του ΝΔ ανέμου Χαμσίν (Khamsin), ο οποίος τελικά μετέφερε τη σκόνη από τη Σαχάρα προς τη Μεσόγειο. Τέλος, η έντονη τοπογραφία της Κρήτης συνέτεινε στη δημιουργία του τοπικού ανέμου Λίβα (Foehn), ο οποίος συντέλεσε στην αύξηση των συγκεντρώσεων των σωματιδίων κοντά στο έδαφος, ειδικά προς τις υπήνεμες βόρειες ακτές του νησιού.
Σχήμα 1: Συγκέντρωση σκόνης (μg/m3) στην επιφάνεια, στις 22 Μαρτίου 2018, 15:00 UTC, με ανάλυση πλέγματος του μοντέλου 1 × 1 χλμ. και υψόμετρο από 750 μ έως 2000 μ.
Η δημιουργία τέτοιων κυκλωνικών συστημάτων στη Μεσόγειο αποτελεί τον κυριότερο μηχανισμό μεταφοράς Σαχαριανής σκόνης προς την Ευρώπη. Ωστόσο, καθώς οι αέριες μάζες από την Αφρική προσεγγίζουν τις ακτές της Ευρώπης και τα μεγάλα νησιά της Μεσογείου (π.χ. Σικελία, Κρήτη, Κύπρο), η επίδραση της ορογραφίας μπορεί να επηρεάσει την κίνηση αυτών των μαζών και να οδηγήσει σε τοπική αύξηση των συγκεντρώσεων των σωματιδίων κοντά στο έδαφος. Στα πλαίσια, τέλος, της έρευνας σχετικά με την κλιματική αλλαγή, είναι ενδεικτικό ότι ενδεχόμενη μεταβολή της έντασης του πολικού στροβίλου θα οδηγήσει σε αύξηση της συχνότητας εμφάνισης αντίστοιχων φαινομένων.
Η μελέτη του ΕΑΑ αναφέρθηκε πρόσφατα στο διαδικτυακό τόπο του συστήματος SDS-WAS του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) με τον τίτλο “Multi scale dust modeling to describe near surface PM10 concentrations”.
Σχήμα 2: Αριστερά: Μεταφορά σκόνης από τον άνεμο Χαμσίν (Khamsin) στις 22 Μαρτίου 2018. Δεξιά: Μεταφορά σκόνης προς το έδαφος στην υπήνεμη πλευρά της Κρήτης από τον άνεμο Foehn (Λίβας)
