Πρόωρη εμφάνιση και μεγαλύτερη διάρκεια υψηλών θερμοκρασιών σε Ελλάδα και Κύπρο
Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου έχει χαρακτηριστεί ως μια από τις πλέον ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή περιοχές του πλανήτη, κυρίως σε ό,τι αφορά την επικράτηση θερμότερων και ξηρότερων συνθηκών. Εκτός από την παρατηρούμενη αλλά και προβλεπόμενη για το μέλλον αύξηση στην ένταση, διάρκεια και συχνότητα εμφάνισης υψηλών θερμοκρασιών και καυσώνων, ιδιαίτερη σημασία έχει και ο χρόνος (ημερομηνία) εμφάνισής τους στην αρχή ή το τέλος του καλοκαιριού και κατά συνέπεια και η διάρκεια της περιόδου εμφάνισής τους. Ο χρόνος εμφάνισης και η διάρκεια της περιόδου ακραίων θερμοκρασιών επηρεάζουν σημαντικά διάφορους τομείς όπως είναι o τουρισμός (καθορίζοντας για παράδειγμα τη διάρκεια της τουριστικής περιόδου), η ενέργεια, η οικονομία, η υγεία κ.ά. Σχετικά με την υγεία, πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι οι ‘πρώιμες’ υψηλές θερμοκρασίες έχουν δυσμενέστερη επίπτωση στην ανθρώπινη υγεία αυξάνοντας τα ποσοστά θνησιμότητας και νοσηρότητας παγκοσμίως, κυρίως λόγω μειωμένου εγκλιματισμού του ανθρώπινου οργανισμού.
Νέα έρευνα του ΕΑΑ που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Global and Planetary Change μελετά το χρόνο εμφάνισης και τις μεταβολές στην εποχικότητα διάφορων δεικτών θερμοκρασίας στην Α. Μεσόγειο (https://authors.elsevier.com/a/1YeSn3HcE1VJ3s). Για το σκοπό αυτό μελετήθηκαν ιστορικά κλιματικά δεδομένα σε διάφορες περιοχές στην Ελλάδα και την Κύπρο, καθώς και οι ιστορικές μετρήσεις θερμοκρασίας του ΕΑΑ από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα. Οι δείκτες θερμοκρασίας που εξετάστηκαν είναι:
Θερμές μέρες (Hot Days, HD), όταν η μέγιστη θερμοκρασία της ημέρας είναι μεγαλύτερη από 35 οC
Τροπικές μέρες ( Tropical Days, TD), όταν η μέγιστη θερμοκρασία της ημέρας είναι μεγαλύτερη από 30 οC
Τροπικές νύχτες ( Tropical Nights, TN), όταν η ελάχιστη θερμοκρασία της ημέρας είναι μεγαλύτερη από 20 οC
Ειδικότερα για την Αθήνα και τη Λευκωσία, εξετάστηκαν και οι περιπτώσεις πολύ θερμών ημερών (μέγιστη θερμοκρασία > 37 ο C) και θερμών νυχτών (ελάχιστη θερμοκρασία > 26 ο C).
Η έρευνα έδειξε σταδιακή και σημαντική μετατόπιση νωρίτερα μέσα στο έτος της πρώτης εμφάνισης όλων των δεικτών αλλά και μετατόπιση αργότερα μέσα στο έτος της τελευταίας εμφάνισής τους (Σχ. 1). Ωστόσο, η τάση για πρόωρη εμφάνιση είναι σημαντικότερη για όλους σχεδόν τους δείκτες και τις περιοχές που εξετάστηκαν, σε σχέση με την τάση για πιο καθυστερημένη λήξη. Επίσης, η τάση είναι σημαντικότερη για τις τροπικές νύχτες, όπου παρατηρήθηκε να εμφανίζονται νωρίτερα με ρυθμούς έως και 4- 6 μέρες ανά δεκαετία. Όσον αφορά τις θερμές νύχτες (> 26 ο C), υπολογίστηκε ότι στην Αθήνα και Λευκωσία διαρκούν ολοένα και περισσότερο τα τελευταία 40 χρόνια, με ρυθμούς αύξησης που φτάνουν 10 και 17 ημέρες ανά δεκαετία, αντίστοιχα. Στην Αθήνα, κατά την δεκαετία 2006-2015, η μέση διάρκεια εμφάνισης πολύ θερμών ημερών (> 37 οC) είναι τετραπλάσια της δεκαετίας 1976-1985 και μεγαλύτερη από οποιαδήποτε άλλη δεκαετία από τα τέλη του 19ου αιώνα.
Εκτός από την ανάλυση των ιστορικών παρατηρήσεων, στην περιοχή εφαρμόστηκαν και 3 διαφορετικά μοντέλα προσομοίωσης του παροντικού και μελλοντικού κλίματος. Τα αποτελέσματα των προσομοιώσεων δείχνουν περαιτέρω αύξηση της διάρκειας εμφάνισης των δεικτών θερμοκρασίας που μελετήθηκαν. Συγκεκριμένα, η μέση διάρκεια της εποχής των τροπικών και θερμών ημερών στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου αναμένεται να αυξηθεί κατά 20 μέρες στο κοντινό μέλλον (2021-2050) και κατά 2 μήνες στο μακρινό μέλλον (2071-2100) σε σχέση με την περίοδο 1971-2000. Πιο σημαντικές είναι κι εδώ οι αλλαγές στην εποχή των τροπικών νυχτών, η οποία διευρύνεται κατά 1 μήνα στο κοντινό μέλλον και κατά 2.5 μήνες στο μακρινό μέλλον σύμφωνα με τις προβλέψεις των μοντέλων.
Οι μεταβολές στην εποχή των ακραίων θερμοκρασιών και ειδικότερα η πρόωρη εμφάνισή τους θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη από την πολιτεία για την προετοιμασία και αντιμετώπιση των σχετικών επιπτώσεων και κινδύνων και σίγουρα για περιόδους πολύ μεγαλύτερες απ’ ότι συνηθιζόταν στο παρελθόν.
Σχήμα 1. Σταδιακή μετατόπιση της ημερομηνίας εμφάνισης της πρώτης και τελευταίας τροπικής νύχτας ( TN, a), τροπικής μέρας (TD, b) και θερμής μέρας (HD, c) για την περιοχή της Αθήνας από τα τέλη του 19ου αιώνα έως τα τέλη του 21ου αιώνα. Η πτωτικές καμπύλες δείχνουν την τάση της πρώτης εμφάνισης των ακραίων θερμοκρασιών νωρίτερα μέσα στο έτος και οι αυξητικές καμπύλες την τάση της τελευταίας εμφάνισης αργότερα. Τα αποτελέσματα προέρχονται από ιστορικές παρατηρήσεις του ΕΑΑ της περιόδου 1896-2017 (μαύρη καμπύλη) και προσομοιώσεις τριών κλιματικών μοντέλων για την περίοδο 1970-2100 (έγχρωμες καμπύλες).
( Πηγή: Founda et al. 2019, doi:10.1016/j.gloplacha.2019.02.012)
