Ο ανοιξιάτικος κομήτης Άτλαντας (ATLAS C/2019 Y4)
Η φετινή Άνοιξη μας επιφυλάσσει την παρατήρηση ενός ενδιαφέροντος ουρανίου φαινομένου: τη διέλευση του κομήτη με το όνομα Άτλαντας και για την ακρίβεια: ATLAS C/2019 Y4. Έχει ήδη φωτογραφηθεί μέσα από τηλεσκόπια και αναμένεται στις επόμενες εβδομάδες, που θα έχει πλησιάσει περισσότερο προς τη Γη, να γίνει ορατός και με γυμνό μάτι.
Η ύπαρξη του συγκεκριμένου κομήτη έγινε γνωστή πριν λίγους μήνες, καθώς ανακαλύφθηκε από αστρονόμους στις 28 Δεκεμβρίου 2019, στον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου. Καθώς δεν ήταν ορατός με γυμνό οφθαλμό (μέγεθος 19,6), ανακαλύφθηκε από κατοπτρικό τηλεσκόπιο διαμέτρου 0.5 μέτρων στο όρος Mauna Loa στη Χαβάη. Το συγκεκριμένο τηλεσκόπιο αποτελεί μέρος του συστήματος ATLAS (Asteroid Terrestrial-impact Last Alert System). Πρόκειται για ένα σύστημα δύο τηλεσκοπίων -σε απόσταση 160 χιλιομέτρων μεταξύ τους- που βρίσκονται στη Χαβάη, υποστηρίζονται από την NASA και σαρώνουν όλον τον ουρανό, αρκετές φορές κάθε νύχτα, ψάχνοντας για κινούμενα ουράνια σώματα.
Εικόνα 1: Η τροχιά του κομήτη ATLAS σε κλίση 45° σε σχέση με την τροχιά των πλανητών του ηλιακού μας συστήματος (εκλειπτική). Πηγή: NASA / JPL Horizons.
Ο κομήτης Άτλαντας έχει περίοδο περιφοράς γύρω από τον ήλιο μας 4.500 χρόνια και η τροχιά του σχηματίζει γωνία 45ο με την εκλειπτική. Στο περήλιο (στην πλησιέστερη απόστασή του από τον Ήλιο) φτάνει σε απόσταση 37,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα (ή 0,25 αστρονομικές μονάδες).
Τα παραπάνω στοιχεία της τροχιάς του Άτλαντα παρουσιάζουν τεράστια ομοιότητα με τα αντίστοιχα του κομήτη C/1844 Y1 ή Great Comet 1844, ο οποίος είχε παρατηρηθεί για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 1844 στο ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας από τον καπετάνιο Wilmot, γι’ αυτό αναφέρεται και ως “κομήτης του Wilmot”. Στον ουρανό του νοτίου ημισφαιρίου, ο ιστορικός αυτός κομήτης συναγωνιζόταν σε λαμπρότητα αυτήν του κομήτη του Halley.
Λόγω της εντυπωσιακής ομοιότητας της τροχιάς των δύο κομητών, είναι πολύ πιθανό να αποτελούσαν μέρη του ιδίου κομήτη, ο οποίος διασπάστηκε περίπου 5.000 χρόνια πριν.
Εικόνα 2: Ο κομήτης Άτλας και οι γαλαξίες Μ81 και Μ82 στον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου, όπως φωτογραφήθηκαν στις 18 Μαρτίου 2020. Οι γαλαξίες βρίσκονται σε απόσταση 2 εκατομμυρίων ετών φωτός. Image Credit & Copyright: Rolando Ligustri (CARA Project, CAST).
Όσοι παρατηρούν με τα τηλεσκόπιά τους τον κομήτη Άτλαντα τους τελευταίους μήνες, βλέπουν τη λαμπρότητά του να αυξάνεται, καθώς αυτός προσεγγίζει τον ήλιο. Η δε κόμη του μεγαλώνει και εμφανίζεται πρασινωπή. Ορατός δεν είναι ακόμη με γυμνό μάτι, αναμένεται όμως να γίνει προς το τέλος Απριλίου. Έχοντας προχωρήσει από τον αστερισμό της Μεγάλης Άρκτου, όπου παρατηρήθηκε για πρώτη φορά τον Δεκέμβριο του 2019, βρίσκεται τώρα στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης. Αυτές τις μέρες μπορεί να παρατηρηθεί μόνο με τηλεσκόπιο ή ισχυρά κιάλια.
Ο αστροφωτογράφος Αντώνης Φαρμακόπουλος αποτύπωσε με τον φακό του τον κομήτη Άτλαντα σε μια από τις πρώτες φωτογραφίες στην Ελλάδα, στις 29 Μαρτίου 2020, από το παρατηρητήριό του στην Κερατέα Αττικής (Εικόνα 4).
Στις 23 Μαΐου ο Atlas θα έχει φτάσει στην κοντινότερη απόστασή του από την Γη και στις 31 Μαΐου στην κοντινότερη από τον Ήλιο.
Με βάση μελέτες του Μαρτίου 2020, όπου η λαμπρότητά του αυξανόταν συνεχώς, οι προβλέψεις δείχνουν ότι -για ορισμένες εβδομάδες πριν φτάσει στο περήλιο- θα είναι ορατός από το βόρειο ημισφαίριο και με γυμνό μάτι. Οι καλύτερες στιγμές για παρατήρηση θα είναι για λίγες ώρες μετά τη δύση του ηλίου. Προς το τέλος του Μαΐου, πολύ κοντά στο περήλιο και εσωτερικά της τροχιάς του Ερμή, η λαμπρότητά του πιθανώς να γίνει συγκρίσιμη με αυτήν της Αφροδίτης!
Εικόνα 3: Η θέση του κομήτη ATLAS (C/2019 Y4), όπως θα τον παρατηρούμε στην ουράνια σφαίρα έως τις 24 Απριλίου.
Πιο πρόσφατες παρατηρήσεις (των τελευταίων δύο εβδομάδων) οδηγούν σήμερα στο ισχυρό ενδεχόμενο της διάσπασης του κομήτη. Στο διάστημα 2-5 Απριλίου 2020 παρατηρήθηκε πτώση της παραγωγής σκόνης από την ουρά του και μείωση της λαμπρότητάς του, παρατηρήσεις που οδηγούν στο σενάριο πιθανής διάσπασής του.
Σίγουρα πάντως οι ως τώρα φωτογραφίες του μέσα από τηλεσκόπια παρουσιάζουν ενδιαφέρον, τόσο για τους επαγγελματίες αστρονόμους, όσο και για τους ερασιτέχνες παρατηρητές. Ελπίζουμε η διέλευση του κομήτη Άτλαντα αυτήν την Άνοιξη να μας προσφέρει ένα εντυπωσιακό θέαμα και δια γυμνού οφθαλμού.
Εικόνα 4: Ο κομήτης Άτλας όπως φωτογραφήθηκε στις 29 Μαρτίου 2020 από τον Αντώνη Φαρμακόπουλο. Mauna Keratea Obs. QHY163m, Altair Astro 115 Apo Triplet, SW EQ6, 50min συνολικός χρόνος έκθεσης (LRGB).
Θα παρακολουθούμε και θα σας ενημερώνουμε για την εξέλιξη της πορείας του. Εν τω μεταξύ, δεν ξεχνάμε να στρέφουμε το βλέμμα μας στον ουρανό και να αναζητάμε την ομορφιά του.
Βιβλιογραφία
1. Jet Propulsion Laboratory Small-Body Database Browser: https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?ID=dK19Y040
2. “Comet ATLAS: Will it Become a Naked-Eye Object?», Bob King, SKY&TELESCOPE, March 25, 2020.
3. “On the great comet of 1844-45”, G.P. Bond, Astronomical Journal, vol. 1, iss. 13, p. 97-103 (1850), Cambridge, July 26 1850.
4. British Astronomical Association https://britastro.org
5. Possible Disintegration of Comet C/2019 Y4 (ATLAS) http://www.astronomerstelegram.org/?read=13620
6. “Bright Comet ATLAS could blaze into view this month” https://www.space.com/bright-comet-atlas-visibility-april-2020.html
