Υδρολογία: η διακριτική καθημερινή επιστήμη
Η υδρολογία αποτελεί μια όχι ιδιαίτερα γνωστή επιστήμη. Συνήθως στο άκουσμά της γεννώνται συνειρμοί όπως οικολογία, μοντέρνα επιστήμη, προστασία περιβάλλοντος, κλπ. Αν και αυτές οι έννοιες ενυπάρχουν στην υδρολογία, στην πραγματικότητα η τελευταία έχει πολύ πιο ευρύ αντικείμενο (βλ. Εικόνα 1), ύπαρξη σε βάθος χρόνου (θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι οι πρώτες εφαρμογές της ήταν τα εγγειοβελτιωτικά έργα των αρχαίων πολιτισμών στη Μεσοποταμία και στο Δέλτα του Νείλου) και θεωρητικό υπόβαθρο που βασίζεται σε πολύπλοκα μαθηματικά (π.χ. διαφορικές εξισώσεις, θεωρία πιθανοτήτων, στοχαστική ανάλυση, πληροφορική κλπ., βλ. Εικόνα 1). Για αυτόν τον λόγο η υδρολογία αποτελεί, μαζί με τη συγγενή της υδραυλική, το ένα τρίτο της επιστήμης του πολιτικού μηχανικού.
Εικόνα 1: Το εύρος της επιστήμης της υδρολογίας (Κουτσογιάννης, 1999).
Στην παρακάτω ιστορία θα δοθούν παραδείγματα για να αποκαλυφθεί πόσο συχνή είναι η αφανής ή διακριτική παρουσία της υδρολογίας στην καθημερινότητά μας.
Ο ήρωας της ιστορίας μας ξύπνησε το πρωί διαπιστώνοντας ότι δεν είχε ακούσει το ξυπνητήρι. Πετάχτηκε από το κρεβάτι, ντύθηκε, και έτρεξε γρήγορα στο αυτοκίνητό του. Αν και κατακαλόκαιρο, έβρεχε καταρρακτωδώς. Μπήκε σε μια κεντρική λεωφόρο που του έδινε γρήγορη μετάβαση από το σπίτι στη δουλειά του. Η πολύ έντονη βροχόπτωση τον ανησύχησε. Είχε στο μυαλό του τις εικόνες από την τελευταία καταστροφική νεροποντή και ήταν σε εγρήγορση. Ευτυχώς ήταν “τυχερός”. Ο δρόμος έδιωχνε το νερό που έπεφτε και δεν υπήρχε πουθενά η παραμικρή λιμνούλα. Την ίδια “τύχη” είχε όταν περπάτησε από το αυτοκίνητό του μέχρι το κτήριο της δουλειάς. Το νερό της βροχής έρεε στην άκρη των δρόμων και χάνονταν μέσα στα φρεάτια. Κατά τη διάρκεια της εργασίας του, η βροχή σταμάτησε και ο καλοκαιρινός ήλιος πήρε τον λόγο.
Η επιστροφή στο σπίτι του ήταν απροβλημάτιστη, αλλά η έντονη ζέστη τον έκανε να ιδρώσει πολύ. Με το που μπήκε σπίτι πήγε κατευθείαν στο ντους. Το δροσερό νερό έπεφτε πάνω του λυτρωτικά. Ήταν “τυχερός”, σκέφτηκε. Θυμήθηκε την περίοδο της λειψυδρίας πριν χρόνια, όπου κινδύνεψε να μείνει χωρίς νερό μια ολόκληρη πόλη. Ευτυχώς υπήρξαν “τυχεροί”. Είχε ακούσει ότι η πολύ προσεκτική διαχείριση αρχικά, και ακολούθως η κατασκευή ενός ακόμα φράγματος εξασφάλισαν την απρόσκοπτη παροχή αυτού του υπέρτατου αγαθού. Μετά το ντους κάθισε να γευματίσει. Το γεύμα ετοιμάστηκε από προϊόντα της ντόπιας γης. Αισθάνθηκε “τυχερός” που στη χώρα του υπάρχουν τουλάχιστον κάποια υποτυπώδη τεχνικά έργα που από τη μία παρέχουν στις καλλιέργειες το απαιτούμενο νερό για άρδευση, από την άλλη τις προστατεύουν από πλημμύρες που ενδέχεται να φέρουν οι έντονες βροχοπτώσεις. Αφού ξεκουράστηκε λίγο, κάθισε να πιει τον καφέ του. Σκέφτηκε πως ήθελε να πάει για διήμερο στο χωριό του. Έπρεπε να ποτίσει και τα εσπεριδοειδή της αυλής. Σκέφτηκε πόσο “τυχερός“ ήταν με το πηγάδι, που -ενώ είχε στερέψει τα τελευταία χρόνια- πρόσφατα, μετά από κάποια ενέργεια της Περιφέρειας (εμπλουτισμό υδροφορέα το είπανε) το πηγάδι είχε πάλι νερό!
Το Σάββατο είχε έρθει. Ήταν μόλις λίγα χιλιόμετρα πριν από το χωριό. Ένας πανέμορφος τόπος προκλητικά ξεχασμένος από την Πολιτεία τα προηγούμενα χρόνια. Για παράδειγμα, το ρέμα που αντίκριζε μπροστά του κατέστρεφε τον δρόμο κάθε χειμώνα και μάλιστα μια χρονιά παρέσυρε έναν διερχόμενο με τραγικά αποτελέσματα. Αλλά ήταν “τυχερός”. Στο σημείο εκείνο το ρέμα είχε πια διευθετηθεί και ο δρόμος περνούσε με ασφάλεια από πάνω. Μάλιστα, η πρωτοφανής βροχόπτωση του περασμένου χειμώνα δεν έκανε την παραμικρή ζημιά σε αυτό το έργο. Μάλλον ήτανε καλά σχεδιασμένο και φτιαγμένο. Έφτασε στο χωριό. Έκανε κάποια ψώνια, χαιρέτισε κάποιους γνωστούς του και κατευθύνθηκε για το σπίτι του που ήταν πολύ απομακρυσμένο από τον οικισμό, δεν είχε καν σύνδεση με το δίκτυο ύδρευσης. Εξασφάλιζε το νερό από το πηγάδι αλλά και από τα όμβρια που αποθηκεύονταν σε μία στέρνα. Ήταν “τυχερός”, η στέρνα και οι επιφάνειες συλλογής (ταράτσα του σπιτιού του, πλακόστρωτη αυλή, κλπ.) είχαν τις ιδανικές διαστάσεις, έτσι ώστε η στέρνα ούτε να υπερχειλίζει, ούτε να είναι άδεια τους ξηρούς μήνες, αλλά να παρέχει το απαιτούμενο νερό καθ’όλη τη διάρκεια του έτους.
Από την παραπάνω ιστορία γίνεται εμφανές ότι η υδρολογία υπεισέρχεται σε πολλές συνιστώσες της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η υδρολογία θα μπορούσε να οριστεί ως η επιστήμη που μελετά την κίνηση του ύδατος και των συνεπειών της από τη στιγμή που φτάνει στο έδαφος και τη χλωρίδα υπό μορφή ατμοσφαιρικού κατακρημνίσματος (βροχής, χιονιού, κτλ.) μέχρις ότου καταλήξει με επιφανειακή ή υπόγεια απορροή στη θάλασσα (Ξανθόπουλος, 1984). Η σχηματική απεικόνιση αυτού του ορισμού φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
Εικόνα 2: Οι φυσικές διεργασίες που μελετώνται στην υδρολογία (Κουτσογιάννης, 1999).
Σε επόμενα άρθρα θα επικεντρωθούμε σε κάθε μια από αυτές τις διεργασίες, τον τρόπο που μελετώνται και τη σημαντικότητά τους στην ανθρώπινη δραστηριότητα.
Αναφορές
Κουτσογιάννης Δ. και Ξανθόπουλος Θ., Τεχνική Υδρολογία, Έκδοση 3, 418 σελ., doi:10.13140/RG.2.1.4856.0888, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1999.
Ξανθόπουλος Θ., Εισαγωγή στην Τεχνική Υδρολογία, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα, 1984.
